De 52 christelijke gereformeerde afgevaardigden wacht een volle agenda. Er staan de komende maanden drie vergaderweken gepland, die zo nodig met nog één kunnen worden uitgebreid. Maar in december moet in principe alles zijn afgerond.

Volgens ds. P. Roos kan het synodewerk ook in één week. Er zou te veel tijd verloren gaan met het zoeken naar compromissen om de verschillende vleugels in de kerken bijeen te houden.

„Een synode houden in een week is praktisch onmogelijk. Niet alleen vanwege de grote hoeveelheid aan onderwerpen die op de agenda staan, maar ook door de werkwijze. Commissies moeten de rapporten goed en rustig kunnen bestuderen voordat de plenaire vergadering zich erover gaat buigen. Na bespreking wordt de tekst van een rapport vaak nog gewijzigd en opnieuw aan de orde gesteld. Dat proces kost tijd.

Bovendien, is het juist niet mooi dat je geen besluiten neemt zonder dat er een breed draagvlak voor bestaat? Zo hoort het in de kerk van Christus te gaan. Denk aan Handelingen 15, waar letterlijk staat dat er op het apostelconvent een „heftige gedachtewisseling” plaatsvond. Maar dan: „Het heeft de Heilige Geest en ons goed gedacht…” Ze werden het eens en er kon een besluit worden genomen.”

De synode mag geen compromissen sluiten als het om principiële zaken gaat, benadrukt ds. Buijs. „Daar kunnen we geen zegen op verwachten. Een besluit moet geworteld zijn in Schrift en belijdenis: daar zijn we op aanspreekbaar. Het wordt lastig als de een zegt dat iets wel een principieel punt is en een ander niet. Wie bezwaren heeft tegen een bepaalde synode-uitspraak kan de kerkelijke weg bewandelen en om revisie vragen bij de volgende synode.”

Wat zijn de belangrijkste punten die op de synodeagenda staan?

„In het licht van het Koninkrijk en de verbreiding van het Evangelie zijn dat onderwerpen zoals zending, evangelisatie en Israël. Het is opmerkelijk dat veel kerkleden die dingen vaak als minder belangrijk ervaren. Als het gaat om zaken die het meest in het oog springen, dan zijn dat onder meer de toekomst van de Theologische Universiteit in Apeldoorn, de opvolging van prof. dr. A. Baars, de contacten met andere kerken en het rapport over homoseksualiteit.”

Op de agenda staan volgens ds. Buijs ook „nogal wat” instructies, meer dan tijdens de vorige synode in 2010. Het gaat daarbij om een voorstel dat door een plaatselijke kerkenraad op de classis is gebracht en vervolgens via de particuliere synode op de generale synode is terechtgekomen.

Een van de instructies gaat over de vraag of ouderlingen in de eredienst votum, groet en zegen mogen uitspreken. Een andere betreft het gebruik van dans en drama in de eredienst. „Daarin wordt gevraagd deputaten eredienst een studie te laten verrichten. Het ligt niet voor de hand dat de synode over dit onderwerp zomaar een besluit neemt”, aldus de predikant uit Ede.

De landelijke kerkvergadering zal ook een rapport bespreken over de pensioenen van predikanten. Het is de bedoeling dat in de toekomst alle predikanten die met emeritaat gaan geld krijgen uit een pensioenfonds en niet meer uit de emeritikas. De financiële problemen zouden bij ongewijzigd beleid nijpend worden, zegt ds. Buijs. „De komende vijf jaar kúnnen 35 tot 40 predikanten met emeritaat gaan. Er komt dan zo’n grote last op de emeritikas te liggen, dat we het financieel niet zullen redden. Aanvankelijk was het plan om alle predikanten van beneden de vijftig jaar bij een pensioenfonds onder te brengen, nu is het de bedoeling dat alle predikanten deze overstap maken.”

De Christelijke Gereformeerde Kerken zitten over vijf jaar dan wel met een groot predikantentekort.

„De verwachting is dat het tekort aan predikanten de komende jaren verder zal toenemen, maar misschien toch minder snel dan gedacht. Er zijn gemeenten die krimpen en geen predikant meer kunnen beroepen, of ze werken samen met een gereformeerd vrijgemaakte kerk en kiezen voor een predikant uit dat kerkverband. Maar duidelijk is wel dat het aantal vacatures zal stijgen en dat er een tekort is aan studenten die predikant willen worden.”

De Theologische Universiteit Apeldoorn, die predikanten opleidt voor de Christelijke Gereformeerde Kerken, is inmiddels bezig nieuwe studenten te werven. De universiteit staat met stands op kerkelijke bijeenkomsten, en predikanten wordt verzocht om tijdens de eredienst te bidden of God arbeiders uitzendt in Zijn wijngaard. Kerkenraden krijgen binnenkort een brief met de vraag om met jongeren die daarvoor in aanmerking komen over het predikantschap te spreken. „Meer kun je niet doen. Predikant-zijn is geen job maar een roeping.”

De vorige generale synode kwam niet tot een inhoudelijk besluit over homoseksualiteit en homoseksuele relaties. Is het zo lastig om Bijbelse gegevens op een rij te zetten en daar conclusies uit te trekken?

„De commissie die de afgelopen tijd over dit onderwerp heeft nagedacht, heeft een rapport geschreven. De inhoud ervan ken ik nog niet; het zal na de opening van de synode worden gepresenteerd en achter gesloten deuren worden besproken. Totdat de generale synode een uitspraak heeft gedaan, moeten de Christelijke Gereformeerde Kerken hetgeen in de pastorale handreiking uit 1986 over homoseksualiteit is gezegd voor Bijbels houden. De verwachting is dat die uitspraak er nu gaat komen.”

Ds. Buijs laat even een stilte vallen. Hij formuleert voorzichtig: „De ontwikkelingen in de visie op homoseksualiteit hebben de afgelopen decennia niet stilgestaan. De kerk zal zich steeds weer opnieuw moeten verhouden tot de cultuur, waarin homoseksualiteit steeds meer geaccepteerd wordt. Het is de taak van de kerk om vanuit het Woord de huidige tijd en cultuur te bezien, en niet andersom. Als we niet spreken naar Gods Woord, zullen we het ongenoegen van de Heere oproepen, en ook homoseksuele broeders en zusters zullen daar niet werkelijk bij gebaat zijn.”

Christelijke gereformeerde kerken en gemeenten die zich rekenen tot de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk kunnen plaatselijk moeilijk tot samenwerking komen. Ze willen wel, maar het lukt nog niet zo. Hoe komt dat?

„Deputaten eenheid zullen op de synode verslag doen van hun bevindingen. Duidelijk is in ieder geval dat er minder samenwerking is dan gehoopt. Daarvoor zijn verschillende oorzaken aan te wijzen. Mijn persoonlijke indruk is dat de geestelijke ligging soms plaatselijk te veel verschilt. Op andere plaatsen wordt de samenwerking bemoeilijkt doordat er meerdere wijkgemeenten van Gereformeerde Bondssignatuur zijn, en maar een kleine christelijke gereformeerde kerk. En waar er gesprekken zijn met een hersteld hervormde gemeente, liggen contacten met een hervormde gemeente gevoelig.

Kanselruil neemt voorzichtig toe, en dat is een goede zaak. We voelen ons van harte verbonden met de Gereformeerde Bond. We hoeven maar twee minuten over geestelijke zaken te spreken en er is herkenning, al is er in de visie op de kerk verschil.”

In het blad De Wekker vroeg u zich af of de Christelijke Gereformeerde Kerken wel sterk moeten inzetten op institutionele eenheid met andere kerken, omdat dit streven vaak alleen maar tot grotere scheuren leidt. U ziet die eenheid er niet meer komen, bijvoorbeeld met de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt?

„Als gereformeerde belijders moeten we er alles aan doen om eenheid te zoeken. Dat zijn we aan de Koning van de kerk verplicht. In de loop der jaren is bij mij echter de vraag gerezen of landelijke eenheid de enige route is. Moeten we niet eerlijk voor Gods aangezicht ons hoofd buigen en erkennen dat de scheuren alleen maar groter zijn geworden?

Ik kreeg het verwijt dat dit een defaitistische houding is. Maar dan begrijpt men mij verkeerd. In alle nuchterheid en wijsheid moeten we constateren dat eenheid niet maakbaar is. Ik zie uit naar het krachtige werk van de Heilige Geest, Die kerken echt kan samenbrengen.”

De generale synode volgt ondertussen een dubbel spoor: plaatselijke contacten met de gereformeerd vrijgemaakten worden voluit gestimuleerd en gefaciliteerd, maar landelijk wordt er voorzichtigheid betracht, gezien alle gevoeligheden die er zijn.

„Dat is een wijze lijn”, vindt ds. Buijs. „Maar de Christelijke Gereformeerde Kerken zullen zich ondertussen wel moeten inspannen om elkaar vast te houden. De Schriftuurlijk-bevindelijke prediking moet centraal staan. Of deze prediking voluit in onze kerken functioneert? Daar zijn terecht zorgen over. In theorie zijn we het met elkaar eens, maar in de praktijk worden vaak andere wegen gegaan.

Ds. J. H. Velema wees al op het gevaar van wat hij noemde „een uitgedunde paardenstaart”: het gaat niet alleen om wat er wordt gezegd, maar zeker ook om wat er níét meer wordt gezegd. Als je sommige preken hoort of leest, dan vraag je je af welke gemeentebeschouwing erachter zit. Komt nog wel voldoende aan de orde dat zalig worden geen vanzelfsprekendheid is? Wordt er gewaarschuwd tegen de zonde en klinkt er een vol aanbod van genade? Die vragen betrek ik ook op mijzelf.”

Ds. J. Brons publiceerde dit voorjaar de brochure ”Profetisch getuigenis in de crisissituatie in de Christelijke Gereformeerde Kerken”. Wat gaat de synode daarmee doen?

„De brochure staat als ingekomen stuk op de agenda van de synode. Het is aan de synode zelf om te beslissen of ze er iets mee doet.”

Sommige ‘bezwaarde’ christelijke gereformeerden zien de komende synode als cruciaal.

„Een zekere nuchterheid is op haar plaats. Bijna alle synodes worden met spanning tegemoet gezien, en vooraf verschijnen er soms allerlei publicaties. Zo schreef bijvoorbeeld prof. Kremer in de jaren vijftig de brochure ”Spanningen en gevaren in de Christelijke Gereformeerde Kerken”, ds. J. H. Velema in 1986 over ”Verrechtsing”.

Laten we het niet van mensen verwachten, maar van de Heere. Nooit vergeet ik de tekst én de preek van ds. D. Quant tijdens de bidstond voorafgaande aan de synode van 2010: „Wie mij oordeelt, is de Heere.” God regeert, en we mogen verwachten dat Hij Zijn werk in stand houdt. Ook in de Christelijke Gereformeerde Kerken.”

Dit is het vierde deel in een serie over het werk van de generale synode. Aanleiding zijn de landelijke kerkvergaderingen van de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten, die binnenkort plaatshebben. Volgende week donderdag deel 5.