Consumeren
In zijn fascinerende nieuwe boek schetst filosoof Ad Verbrugge hoe ”consumeren” oorspronkelijk ”verbruiken” betekende: vaak letterlijk het opeten van voedsel of het verbranden van brandstof. Daaraan zat een negatieve kant van vernietiging, van opmaken. In onze tijd is ”consumeren” echter verschoven van het verbruik van een goed naar het aankopen van goederen voor een bepaalde prijs. Consumeren wordt het laten rollen van geld. Dat betekent dat de fysieke beperking is opgeheven: eerder was er een grens aan het consumeren, omdat je niet meer kon eten of omdat je huis echt warm genoeg gestookt was. Maar geld is in beginsel eindeloos. De behoefte om te consumeren wordt niet langer lijfelijk beperkt, maar wordt een oneindig verlangen, ontdaan van het negatieve gevoel dat consumeren betekent dat er iets opgemaakt wordt. De nieuwere consumptiecultuur is dan ook niet gericht op het bevredigen van behoeften, maar het telkens opwekken van nieuwe behoeften. Er ontstaat een carrousel van consumptie, waarin het oude telkens vervangen moet worden door het nieuwe, op basis van populariteit.
Het fascinerende aan deze kleine begripsgeschiedenis van de consumptie is dat ze laat zien hoe een dergelijke consumptie wel tot een economische én ecologische crisis moet leiden.
Vanuit christelijk perspectief laten deze filosofische gedachten zich verbinden met het avondmaal, hoe vreemd dat op het eerste gezicht ook lijkt. Het avondmaal bepaalt ons bij het lichamelijk karakter van ons bestaan, onze fysieke beperktheid, waarin de levende God ons opzoekt. Brood en wijn worden ontvangen als voedsel ten eeuwigen leven. Dat ”consumeren” –de betekenis verschuift hier al– is ”communiceren” met Christus. Het gaat niet om het opwekken van telkens nieuwe behoeften, maar om het richten van onze verlangens op Christus, en het ontvangen van een voorlopige vervulling door Gods Geest. Er blijft een verlangen over, maar niet rusteloos en onbepaald als in het consumentisme, maar rustig en bepaald door Christus. Het avondmaal als cultuurkritiek dus; dat zou niet voor het eerst zijn.
Daarbij blijft het jammer dat de spiritualiteit en bevinding van het avondmaal in reformatorische kring nogal eens worden ingeperkt tot de vraag wie er aan mag gaan en wie niet. We moeten opnieuw leren het avondmaal te verstaan en te beleven, in onze tijd, zoals het voorgeslacht dat in de eigen tijd deed. Dan is het geen vraag meer of het avondmaal het gewone leven raakt. Het gaat direct over ons, onze verlangens en ons consumeren.
