In tegenstelling tot Beatrix’ toespraak op 28 januari kwam Alberts aankondiging gisteravond niet onverwacht: er werd al maanden gespeculeerd over een spoedige abdicatie. In België is het slechts één keer gebeurd dat een koning aftrad, en dat was onvrijwillig: Alberts vader, Leopold III, was omstreden geraakt door zijn opstelling tijdens de Tweede Wereldoorlog en werd daarom in 1951 opgevolgd door zijn zoon Boudewijn.

De huidige koning, Albert Felix Humbert Theodoor Christiaan Eugène Marie (79), onderging een hartoperatie, werd geholpen aan een hernia en in november 2011 is een klein gezwel in de neus verwijderd. Naast Alberts gezondheid gaf ook het feit dat de politieke situatie in België relatief stabiel is, aanleiding tot speculaties over een troonswisseling.

Albert (toen 59) werd koning toen zijn 62-jarige broer Boudewijn op 31 juli 1993 plotseling overleed in zijn Spaanse buitenverblijf. Filip (destijds 33), die al sinds de jaren zestig als troonopvolger werd gezien, werd als te onervaren en te onzeker beschouwd om staatshoofd te worden van het door politieke twisten verscheurde land. Volgens toenmalig premier Jean-Luc Dehaene zou het in strijd met de grondwet zijn geweest om Filip op de troon te zetten.

Albert bleek niet slechts een overgangskoning. Bij de eedsaflegging op 9 augustus 1993 leek hij nog zeer onder de indruk van het ambt dat plotseling op zijn schouders was gelegd. Zijn hand beefde en hij maakte een gespannen indruk. Het leverde hem de bijnaam ”koning Bibber” op. Dat parlementslid Jean-Pierre Van Rossem tijdens de eedsaflegging „Leve de republiek!” riep, zal er ook geen goed aan gedaan hebben.

Albert had niet de onkreukbare reputatie van zijn broer Boudewijn. In 1959 was hij met de Italiaanse prinses Paola Ruffo di Calabria getrouwd. Ze kregen drie kinderen: Filip, Astrid en Laurent. Door een buitenechtelijke affaire van prins Albert, waaruit een dochter zou zijn geboren, kwam het huwelijk op springen te staan. Een scheiding werd ternauwernood afgewend. Het prinselijk paar groeide weer naar elkaar toe en maakte later een harmonieuze indruk. De problemen van de jaren zestig worden als oorzaak gezien van het vaak tegendraadse gedrag van zoon Laurent, die de afgelopen jaren vaak in opspraak is gekomen.

Als koning verwierf Albert gezag. In roerige perioden wendde hij zijn invloed aan om de politieke situatie in goede banen te leiden.

Hij had een heel andere stijl dan zijn sobere, ernstige broer. Albert is een goedlachse levensgenieter en heeft het hart op de tong. Hij stond tussen het volk. Daarmee heeft hij de weg geplaveid voor zijn zoon.