Een tussenpaus. Dat was het etiket dat de 46-jarige Letta opgeplakt kreeg toen hij eind april aantrad als 62e naoorlogse minister-president van Italië. Hij zou alleen maar op de winkel kunnen passen en de regering zou snel vallen, was de gedachte. De premier begon immers met een moeilijke klus.

Letta voert een bijzonder brede coalitie aan, waarin de centrumlinkse Democratische Partij en de rechtse Vrijheidspartij van Berlusconi samenwerken. Beide partijen, en hun verwante fracties, liggen al jaren met elkaar overhoop in het parlement. Een mogelijke (definitieve) gerechtelijke veroordeling van Silvio Berlusconi hangt als een zwaard van Damocles boven de regeringsploeg van Letta. De Vrijheidspartij zal in dat geval het kabinet laten vallen, is de verwachting.

Eén doel

Maar de kans dat Berlusconi wordt veroordeeld is klein, en de kabinetsleden lijken goed te kunnen samenwerken. Letta negeert dan ook de donkere wolken. „Geen enkele externe factor van welke dimensie dan ook zal gevolgen hebben voor het voortbestaan van mijn regering”, zegt hij in een gesprek met deze krant. Hij ziet slechts een ploeg van 21 ministers (afkomstig van vijf partijen) die allemaal hetzelfde doel voor ogen hebben: „We hebben een zeer positief gevoel dat de dingen goed gaan.”

Het werkt ongetwijfeld mee dat Letta’s oom Gianni dé vertrouweling van Berlusconi is. Enrico Letta heeft de steun van Berlusconi en de Letta’s zijn dan ook een machtsfactor van betekenis, ook al maken ze deel uit van twee verschillende politieke stromingen. In 2006 leidde dat ertoe dat Enrico de positie van zijn oom Gianni overnam als secretaris van de Raad van Ministers, een coördinerende sleutelfunctie binnen de regering.

Jong

Letta is de op twee na jongste premier in de republikeinse geschiedenis van Italië – dat wil zeggen sinds 1946. Op zich is dat al een signaal dat Italië aan het veranderen is. Letta’s directe voorgangers –Monti, Berlusconi– waren bij hun aantreden respectievelijk 68 en 72 jaar. De huidige president van Italië heeft de respectabele leeftijd van 88 jaar.

Letta voert bovendien de regeringsploeg aan met de meeste vrouwen (7 van de 21) uit de geschiedenis. Twee van hen zijn in het buitenland geboren uit niet-Italiaanse ouders: Cécile Kyenge, de minister van Integratie, is in Congo geboren, en Josefa Idem is Duitse van geboorte; zij is minister van Gelijke Kansen, Sport en Jeugdbeleid. Deze minister kwam overigens afgelopen week negatief in het nieuws wegens „fiscale onregelmatigheden.” Het kabinet kwam er echter niet door in gevaar.

Enrico Letta mag dan wel jong zijn, hij heeft een ruime politieke ervaring. In Italië was hij voor zijn benoeming tot premier geen onbekend gezicht. Van jongs af aan was Letta, zoon van een hoogleraar, politiek actief. Hij begon in de geledingen van de Christen-Democratische Partij, en stapte na de opheffing van die partij over naar wat nu de Democratische Partij is, de equivalent van de PvdA in Nederland. Binnen deze partij hoort hij tot de rooms-katholieke stroming. In 1998 werd hij minister van Europese Zaken en daarmee jongste minister aller tijden.

Europa

De Italiaanse premier is –tegen de trend in– zeer enthousiast over Europa. „Ik wil dat Italië het meest Europese land van Europa is”, zegt hij. „Ik geloof heilig in het idee van de Verenigde Staten van Europa. Daarvoor moeten wij, Europese landen, een paar gemeenschappelijke stappen zetten. Als eerste moeten we haast maken met de invoering van de Europese bankenunie.” Dat proces loopt echter vertraging op door bezwaren in de beide kamers van het Duitse parlement. Letta: „U ziet, het zijn niet altijd de Italianen die traag zijn.”

Letta wil een einde maken aan het negatieve denken over Europa: „We moeten absoluut af van het idee dat Europa schuld heeft aan de economische crisis. Dat is absoluut niet waar. Europa is juist een groot succes. Op 1 juli treedt Kroatië toe tot de Europese Unie. In Europa zijn dan 28 landen met elkaar verbonden. Ik ben grote voorstander van toetreding van Servië tot de Unie, en wil koste wat het kost dat de Verenigde Koninkrijk binnen de Europese Unie blijft. Ik zeg het u: Europa is een groot succesverhaal.”

Jeugdwerkloosheid

Een van de grootste uitdagingen van Europa is volgens Letta de werkgelegenheid onder jongeren. „Jeugdwerkloosheid is allang niet meer een probleem van Zuid-Europa alleen. Deze vorm van werkloosheid leidt er niet alleen toe dat de jongeren minder welvarend zijn en een minder positieve toekomstverwachting hebben, maar het heeft gevolgen voor de gehele economie.”

De premier licht dat toe: „In Italië is het gebruikelijk dat families hun kinderen ondersteunen totdat ze volledig economische zelfstandig zijn, door te zorgen voor aanvullend inkomen of voor een woning. Dat betekent dat de middelen die de oudere generatie tot haar beschikking heeft momenteel niet worden aangewend om te investeren of te consumeren. Het is heel goed te begrijpen, en ook wel verstandig dat een gezinshoofd zulke prioriteiten stelt, maar als miljoenen Italianen dat doen, en dat doen ze, dan heeft dat dramatische gevolgen voor de economie als geheel. Het heeft een groot negatief effect op onder andere de consumptie.”

Er is volgens Letta nog iets anders aan de hand. „Sinds de crisis vijf jaar geleden uitbrak hebben vrijwel alle politieke stromingen in Italië een beleid gesteund dat is geënt op het behoud van werk en inkomen. We hebben de afgelopen jaren ruime publieke middelen (38 miljard euro, EK) aangewend om werknemers te beschermen en uitkeringen te betalen. Tegelijkertijd hebben we de pensioengerechtigde leeftijd rigoureus omhoog geschroefd, met als resultaat dat bedrijven nauwelijks nog jong personeel aannemen. Het zijn, denk ik, juiste keuzes geweest, maar we hebben jongeren in de kou laten staan.” Letta zegt nu prioriteit te willen geven aan de jeugd.

Respect voor regels

Jongeren hebben mogelijk profijt van een nieuwe mentaliteit, waar dringend behoefte aan is en waar de regering zich voor gaat inzetten. Letta: „Hoe vaak heb ik van buitenlandse ondernemers niet gehoord dat ze graag in Italië zouden investeren, maar bang zijn voor de rigide arbeidswetten, de hoge belastingen en vooral voor de zwakke rechtsstaat.” Bij buitenlandse investeerders leeft het idee dat hun investering niet veilig is in Italië. De regels kunnen veranderen, en het is niet helder of de regels voor iedereen gelden. Daar wil mijn regering een eind aan maken. Er moet weer respect voor de regels komen.“

Afgelopen week nam de regering een decreet aan, bestaande uit tachtig actiepunten om de bureaucratische processen te versnellen en de belastingen te vereenvoudigen. Letta noemt het pakket met maatregelen revolutionair. „We gaan van Italië weer een betrouwbaar land maken.”

Het ”decreet van het doen”, zoals het pakket maatregelen door Letta wordt genoemd, voorziet verder in regelingen om de werkgelegenheid te bevorderen, de bouwsector te stimuleren en de infrastructuur te verbeteren. Er wordt ook naar gestreefd om de industriële politiek een impuls te geven. „We zijn na Duitsland de meest industriële natie van Europa, en dat houden we graag zo.“

Israël

Een andere breuk met het verleden –met de politiek van Berlusconi– is dat Letta een grotere rol voor Italië ziet weggelegd in het Middellandse Zeegebied. „Mijn eerste reis buitenshuis –de eerste reis buiten Europa, dat ik mijn ”huis” noem– zal zijn naar Israël en de Palestijnse gebieden.” De premier laat zich er echter niet over uit of hij ook zal breken met Berlusconi’s politiek ten aanzien van de Palestijnse kwestie. Berlusconi was welwillender ten opzichte van Israël dan van de Palestijnen.

Ook met Iran wil Letta de banden weer aanhalen. „Historisch gezien is Italië de eerste (handels)partner van Iran. De verkiezingsuitslag van anderhalve week geleden biedt veel hoop op de toekomst. We willen graag weer een grote partner zijn van deze grote natie.”