Je bekeren of het land uit: voor die keus stonden tienduizenden Portugese Joden eind vijftiende eeuw. Het leidde tot een geweldige uittocht. Afstammelingen van de Joden die toen Portugal ontvluchtten, kunnen nu de Portugese nationaliteit krijgen.

Het parlement in Lissabon heeft vorige week een wetsvoorstel met die strekking goedgekeurd. De wet stelt afstammelingen van Joden die uit Portugal verdreven werden in staat de Portugese nationaliteit aan te vragen.

Jose Oulman Carp, voorzitter van de Joodse gemeenschap in Portugal, heeft jaren voor de wet gelobbyd. „Er is geen zicht op het aantal mensen dat voor de Portugese nationaliteit in aanmerking komt, of op het aantal mensen dat er gebruik van zal maken”, zegt hij. „Ook is er nog geen systeem om de aanvragen te behandelen. Dat komt allemaal nog.”

In Portugal woonden in 1497 zo’n 400.000 Joden. Het grootste deel van hen was afkomstig uit Spanje, waar de rooms-katholieke koning Joden voor de keus stelde zich tot het katholicisme te bekeren of te vertrekken.

Vijf jaar later besloot de Portugese koning hetzelfde te doen. Naar schatting enkele honderdduizenden mensen vluchtten het land uit. Veel Joodse vluchtelingen vestigden zich in Turkije en in andere Europese landen. Zo ontstond in Amsterdam een bloeiende Sefardisch-Joodse gemeenschap.

Historicus Bart Wallet ziet de Portugese maatregel vooral als een mooi gebaar. „Het zet niet veel zoden aan de dijk. Deze wet heeft een volledig symbolische functie. Ik zie het als een manier van Portugal om met zijn verleden in het reine te komen.

Het is onwaarschijnlijk dat er nu Joden naar Portugal gaan, je hoort ze er eerder grapjes over maken. Daarvoor zit er ook te veel tijd tussen. Je zou het kunnen vergelijken met het gebaar dat Frankrijk maakte aan de hugenoten, na de Franse Revolutie. Toen zijn er ook maar weinig hugenoten naar Frankrijk teruggegaan.”