Uitleg: Zielzorg in het leger krimpt mogelijk in

Zowel de protestantse als de rooms-katholieke Diensten Geestelijke Verzorging (DGV) binnen de Nederlandse krijgsmacht zullen mogelijk inkrimpen als gevolg van bezuinigingen bij defensie. Een zogenoemd behoeftenonderzoek, dat komend najaar van start gaat, zal uitsluitsel moeten geven over de gewenste omvang en verdeling van de geestelijke verzorging. Defensie heeft op dit moment 150 functies voor geestelijk verzorgers: 54 rooms-katholieke, 52 protestantse, 38 humanistische, 2 joodse, 2 hindoeïstische en 2 islamitische. Doel van het onderzoek, dat eens in de vijf jaar wordt gehouden, is de omvang en de getalsverhoudingen tussen de verschillende diensten af te stemmen op de behoefte van militairen en de levensbeschouwelijke kaart van Nederland.

Jezelf blijven, ook in uniform

Naam: Lenore Hehenkamp

Leeftijd: 28 jaar

Was: lerares levensbeschouwing

Dient nu als: humanistisch raadsvrouw bij de Koninklijke Marine, operationele school, Den Helder

Motivatie: „Tijdens mijn studie aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht werkte ik als docent levenbeschouwing op een christelijke school in Amsterdam-West en op een holistische school op Bali. Wat ik daar miste, was het geven van individuele begeleiding, het een-op-eencontact. Je geeft les en daarna ben je weer weg. Ik vind het interessant om mensen te spreken die tijdens hun werkende leven voor (levens)vragen komen te staan. Het stilstaan bij die vragen en het samen zoeken naar antwoorden is mooi. Ik vind het een cadeautje dat ik dit –zowel tijdens de lessen in groepsverband als in individuele gesprekken– mag doen. Jezelf blijven is belangrijk, ook als je een groen of blauw pak draagt. In een crisis weten mensen soms niet meer waarvoor ze iets doen. Ze hebben een bepaald idee van hun werk, ze willen de wereld soms een stukje beter maken, maar lopen vast. Ik hoop dat zij de geestelijke verzorging weten te vinden. Wie even stilstaat, maakt ruimte voor zingeving. Wat ik vooral zal doen, is luisteren en me ver houden van een oordeel. Geen richting geven, maar naast militairen staan.”

Behoorlijk hoge rang

Naam: Shefique Nindu

Leeftijd: 31 jaar

Was: student aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht

Dient nu als: humanistisch raadsman voor twee patrouillevaartuigen van de Koninklijke Marine, Den Helder

Motivatie: „Werken bij defensie leek mij iets avontuurlijks. Ik ben gecharmeerd van de fysieke component. In de penitentiaire inrichting in Zoetermeer, waar ik stage liep, sportte ik graag samen met de gedetineerden. Sport brengt mensen op een heel fijne manier met elkaar in contact. Sociale conventies vallen weg en je bent minder politiek bezig.

In een gesprek zal ik niet direct kiezen voor een oplossingsgerichte benadering omdat die aanpak het probleem kan verergeren. Acceptatie van de gegeven situatie is voor een geestelijk verzorger een belangrijk principe.

Spannend vind ik dat ik straks de boer op moet gaan. Het schip op. Het is de bedoeling dat ik meega op patrouille. Ik ben als raadsman gelijkgesteld in rang van een officier. Dat is een behoorlijk hoge rang. Hoe zullen de militairen tegen mij aankijken? Zitten ze wel op mij te wachten? Ik hoop dat ik snel mijn plek zal vinden en bij hen kan aanhaken.”

Geen koster en kerkenraad meer

Naam: Stefan Dijkhuizen

Leeftijd: 37 jaar

Was: predikant in Loosdrecht (gereformeerde kerk)

Dient nu als: krijgsmachtpredikant bij de Koninklijke Marine, Marinekazerne Erfprins in Den Helder

Motivatie: „Defensie is en blijft een plek waar nogal bijzondere eisen aan mensen worden gesteld. Ze moeten moeilijke dingen doen. Daarbij wordt op dat moment niet zozeer naar de mens gekeken als wel naar de taak. Ik hoop eraan bij te dragen dat zij desondanks zichzelf kunnen zijn. Dat wil ik doen vanuit mijn geloof, vanuit de liefde van God voor mensen. Jezus had voortdurend de heelheid van mensen voor ogen en Hij heeft die steeds willen herstellen. Dat is mijn persoonlijke drijfveer, hoewel ik dit niet zo tegen een matroos zou zeggen. Je praat hier niet in een kerkelijke setting.

Het leiden van bezinningsdiensten aan boord of tijdens een bivak lijkt me heel spannend. Er is niet, zoals voorheen, een koster die de kerk lekker heeft verwarmd, er liggen geen liedboeken klaar, er is geen kerkenraad. Het enige instrument ben je zelf. De vanzelfsprekendheid die er in de kerk is –van mensen die dezelfde taal spreken en een cultuur delen– is hier niet. Maar ik heb er alle vertrouwen in.”

Aanspreekpunt voor gereformeerden

Naam: Thijs Oosterhuis

Leeftijd: 51 jaar

Was: predikant in Neede (gereformeerde kerk vrijgemaakt)

Dient nu als: krijgsmachtpredikant bij de Koninklijke Marine, Operationele School, Den Helder, vlootpredikant voor de Zr. Ms. De Zeven Provinciën

Motivatie: „Er leefde bij mij al lang een diepe wens om dit te doen. Ik vind het heel mooi om vanuit het geloof mijn werk te doen op het raakvlak van de geestelijke en de seculiere wereld. Niet om er zieltjes mee te winnen, maar om de medemens daarmee van dienst te zijn. Daarnaast is het mooi om in een dynamische organisatie te werken waar mensen die midden in het leven staan met wezenlijke vragen te maken krijgen. Vragen over leven en dood, maar ook over loyaliteit, groepsprocessen, mogelijkheden en beperkingen. De geestelijke verzorging wil graag een vluchtheuvel zijn, rust bieden waar mensen onder flinke druk staan.

Defensie oefent aantrekkingskracht uit op mensen uit orthodox-gereformeerde kerken. Ook voor hen wil ik een aanspreekpunt zijn; dat is eveneens een functie van het pastoraat binnen de krijgsmacht.”

Kwartier langer bij Albert Heijn

Naam: Wim van Domselaar

Leeftijd: 47 jaar

Was: predikant in Ermelo, gereformeerde kerk

Dient nu als: krijgsmachtpredikant bij de Koninklijke Landmacht, Generaal-majoor Kootkazerne in Stroe

Motivatie: „Ik ben zeventien jaar gemeentepredikant geweest en na al die tijd vroeg ik me af: wil ik dit blijven doen? Soms is het nodig om aan iets nieuws te beginnen. Ik kwam uit op iets pastoraals en uiteindelijk bij defensie. Ooit zat ik in het leger als dienstplichtig militair. Aantrekkelijk vind ik dat mijn doelgroep grotendeels bestaat uit twintigers en dertigers. Zij staan midden in het leven en maken veel mee. De kerk is voor hen geen vanzelfsprekendheid.

Ik ben bewust niet verhuisd en ga als lid meeleven met de gemeente waarvan ik tot januari predikant was. De opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda bleek een mooie ontwenningsperiode. Het was gewoon, bam, afgelopen. Al doe ik nog steeds een kwartier langer over een rondje door de Albert Heijn, door al de gesprekken die ik voer. Als er een zieke is, of een overlijden, heb ik daar geen bemoeienis meer mee. Een beetje lastig is dat wel. Ik moet in het kerkblad lezen wat er in de gemeente gebeurt.”

Eindeloos vergaderingen afrennen

Naam: Frederieke Prinsen

Leeftijd: 44 jaar

Was: pastoraal werker in de parochie Sint-Maarten (Utrechtse Heuvelrug)

Dient nu als: krijgsmachtaalmoezenier bij de Koninklijke Landmacht, Generaal-majoor Kootkazerne in Stroe

Motivatie: „In het parochiepastoraat ontmoette ik mensen steeds minder in hun dagelijks leven. Contact was er alleen tijdens liturgische momenten en bij het begeleiden van vrijwilligers. Ik rende eindeloos vergaderingen en vieringen af, terwijl ik zo graag het leven wilde meeleven. Hier op de kazerne voer ik heel andere gesprekken. Als militairen naar mijn kantoor komen, is de nood heel hoog. De overige gesprekken voer ik tussendoor, tijdens het werk van de militairen. Over wat mensen bezighoudt. Of het niet hypocriet is, vroeg iemand, dat hij alleen met Kerst naar de kerk komt. „Mensen klagen erover dat je een stoel bezet houdt”, antwoordde ik. „Maar ze zouden zwaar teleurgesteld zijn als je helemaal wegbleef.”

Je hoeft geen duidelijk benoembaar probleem te hebben als je op bezoek wilt komen. Het kan gaan over de kinderen, over wegbezuinigd zijn, noem maar op. Wachtlijsten zijn er niet. Als de deur openstaat, kan iemand binnenkomen. „Welkom. Ga zitten. Wil je koffie?””

Iets voor een ander betekenen

Naam: Bas Bakker

Leeftijd: 48 jaar

Was: ict’er

Dient nu als: krijgsmachtaalmoezenier bij de Koninklijke Landmacht, Johan Willem Frisokazerne in Assen

Motivatie: „Ik wil graag op een andere manier iets betekenen voor mensen dan in mijn vorige baan mogelijk was. Eerst dacht ik aan het gewone parochiepastoraat, maar juist bij een seculiere organisatie zijn er naar mijn idee mogelijkheden om op geestelijk vlak iets voor een ander te betekenen.

School Noord (Algemene Militaire Opleiding) is mijn werkterrein. De soldaten die ik lesgeef, weten niet welke ‘smaken’ er zijn binnen de geestelijke verzorging, maar bij velen is er iets van geloof aanwezig. „Ik ben wel gelovig”, zeggen ze, „maar ik ga niet naar de kerk. Kan ik dan ook bij u komen?” Zonder contacten met de geestelijke verzorging zouden ze nooit met de kerk in aanraking komen. Je bent een middel. Als ik het heel gelovig zeg: je bent een werktuig van de Geest. Je hoopt dat je mensen iets kunt aanreiken dat hen verder helpt. Je sluit aan bij hun vragen. Wat als iemand me zou vragen of God bestaat? Tja. Het zou niet gemakkelijk zijn daarop antwoord te geven. Ik ben zelf ook een grote twijfelaar.”

Stoere binken en ijzervreters

Naam: Freek Schipper

Leeftijd: 50 jaar

Was: predikant in Epe (gereformeerde kerk)

Dient nu als: krijgsmachtpredikant bij de Koninklijke Luchtmacht, Vliegbasis Woensdrecht

Motivatie: „Ik ben heel jong, op 25-jarige leeftijd, als predikant begonnen en merkte dat het goed zou zijn een andere invalshoek te kiezen. Maar het leger… dat is iets voor stoere binken en ijzervreters, vond ik. Zo zag ik mijzelf niet. Een studiegenoot die krijgsmachtpredikant was geworden, stelde mijn beeld bij. Hij was heel erg zichzelf. Dan kan ik het ook, dacht ik. Als je gemeentepredikant bent, komen mensen naar de kerk, letterlijk en figuurlijk. Bij defensie zie je de omgekeerde beweging. Je gaat de wereld in, naar de mensen toe. Je maakt deel uit van hun leven omdat hun werk voor een groot deel hun leven bepaalt.

Een beetje zendingsdrang is mij niet vreemd, al lijkt het mij niet goed om het geloof te snel ter sprake te brengen. Je moet het goede moment afwachten. Dat heeft ook met de leiding van de Heilige Geest te maken. Maar in de gegeven situatie ben ik vrijmoedig genoeg om te zeggen: Heb je er weleens over nagedacht dat er Iemand is Die je probleem te boven gaat? Ik houd mijn antenne zeker uitgeschoven.”

Chillen met de schoenen uit

Naam: Mike Nagtegaal

Leeftijd: 28 jaar

Was: jongerenwerker bij Youth for Christ

Dient nu als: krijgsmachtaalmoezenier bij de Koninklijke Marine, Van Ghentkazerne, Rotterdam

Motivatie: „Defensie heeft me altijd getrokken. Vooral de marine. De jongens hier zijn bijna even oud als ik. Er zitten boefjes bij, dat vind ik prachtig. Mijn vorige en mijn huidige baan liggen in elkaars verlengde. Thuis leven die gasten in dezelfde cultuur als de straatjongens met wie ik eerder werkte. Ik ga op een informele manier met hen om. Je hebt natuurlijk een aparte positie als geestelijk verzorger, maar ik geloof in een relationele aanpak. Ik wil zo benaderbaar mogelijk zijn. Even een bakkie met ze doen, een sigaretje roken. Chillen. Tijdens de introductieles geestelijke verzorging zei ik: Jongens, doe je schoenen uit, ga lekker zitten. Hier mag je relaxed zijn. Dan zitten ze je eerst aan te kijken alsof je hen in de maling neemt, maar daarna komen er allerlei verhalen los.

Ik wil graag iets voor mensen betekenen met de talenten die ik heb gekregen. Als ik goed zou kunnen schoonmaken had ik dat gedaan. Bij de jongens zal ik mijn geloof niet actief uitdragen. Dat blokkeert het contact. Niet dat ik bang ben om erover te praten, maar iedere doelgroep vraagt om een eigen aanpak.”