Orka en Urk. Vroeger dachten sommigen dat de naam ”Urk” van ”orka” was afgeleid. Ten onrechte, weet Hessel Bakker (39), voorzitter van de stichting Orca op Urk. Toch was de associatie zo sterk dat tijdens de viering van het duizendjarig bestaan van de vissersplaats, in 1968, de eerste orka werd onthuld bij de ingang van het (oude) dorp. Ook hullen verscheidene organisaties zich met de naam ”Orca”: de goed scorende amateurbasketbalclub en de plaatselijke ruitervereniging.

De orka uit 1968, die volgens Bakker meer op een walvis leek, was geen lang leven beschoren. Nadat eerst de jeugd de pomp van de fontein had dichtgestopt of een fles afwasmiddel aan het water had toegevoegd, brak de staart af doordat kinderen die als zitje gebruikten, meldt J. Bakker van de gemeente. Restauratie bleek ondoenlijk; ook het geraamte was niet sterk meer.

In 1986 kwam er op dezelfde plek een nieuwe orka. Deze hield het niet veel langer uit. Tijdens een voorjaarsstorm in 1990 viel een boom op het kunstwerk en nam een lantaarnpaal mee in zijn val. Kortsluiting veroorzaakte een brand, wat het einde van de tweede orka betekende. De kleine orka, die naast het grote beeld stond, verdween spoorloos, om enkele jaren geleden weer op te duiken.

In de jaren erna werden talrijke pogingen gedaan om weer een orka in Urk terug te krijgen. Tevergeefs. In 1994 werd op de plek van de orka een ander kunstwerk onthuld: een ijsvlet. Dat is een boot waarmee Urkers tot 1940 over het ijs proviand haalden en zieken en zwangeren naar het vasteland vervoerden als het toenmalige eiland was ingevroren.

Twintig jaar lang liepen pogingen om Urk weer een orka te geven op niets uit. Tot anderhalf jaar geleden. Toen maakte amateurkunstenaar Hessel Bakker een beeldje van een orka. „Ik vroeg mij af waarom de beeldbepalende orka nog niet terug was in Urk.”

De dag erop belde hij met de gemeente. Bakker kreeg groen licht om een nieuwe orka te maken. Hij verzamelde onder andere een constructeur, een autospuiter en een fondsenwerver om zich heen en ging aan de slag. De gemeente Urk doneerde dertig mille. Ook veel Urker bedrijven en personen sponsorden het project.

„De polyester orka is heel sterk geworden”, zegt Bakker bij een bezoek aan het nog in plastic gehulde beeld. Hij gaat aan de staart hangen, maar het 6 meter lange kunstwerk –even groot als een mannetjesbeest– geeft geen krimp. Een aantal gemeentewerkers zijn nog bezig met het plaatsen van een bankje.

Bakker hoopt dat het beeld daar jaren onaangetast kan blijven staan. Hij wijst erop dat de orka centraal in de haven staat, „vlak bij het leugenbankje.” Het is te hopen dat de derde orka zijn levende soortgenoten overleeft. Een mannetje kan vijftig jaar worden, een vrouwtje zelfs ruim tachtig.