Het fort werd rond 1840 gebouwd om de sluizen van de Nieuwe Hollandse Waterlinie te verdedigen. Fort Everdingen nam, gelegen langs de Lek en aan de Diefdijk en de Lekdijk, een strategische positie in. Kort na 1860 was het al niet meer bestand tegen de toenmalige kanonnen, zodat een contrescarp –een verdedigingswal– om het bouwwerk werd gelegd. Door deze wal kon er vanuit het fort niet meer met kanonnen worden geschoten, zodat deze moesten verhuizen naar andere plekken op het complex. In 1870, tijdens de Frans-Duitse Oorlog, en tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog werd het fort gemobiliseerd.

In 1952 werd het complex buiten werking gesteld. Vanaf die tijd maakte de Explosieven Opruimingsdienst gebruik van de locatie. Binnenkort verhuist deze dienst naar Soesterberg, zodat het fort „wegens vrede” te koop komt. Defensie draagt Fort Everdingen de komende tijd over aan de Dienst Landelijk Gebied (DLG), vertelt projectleider Jan Vrielink. „Na deze overdracht gaat DLG aan de slag met de herontwikkeling en verkoop van het fort.”

De DLG heeft voorwaarden opgesteld waaraan kopers moeten voldoen. Dat is gebeurd in samenspraak met de gemeente Vianen, waar Everdingen onder valt, en de naastgelegen gemeente Culemborg. „De voorwaarden moeten duidelijk zijn. We willen ondernemers niet met een kluitje in het riet sturen”, stelt Sander Booms. De ambtenaar van de gemeente Culemborg benadrukt dat het voormalige militaire object anno 2013 nog uitzonderlijk gaaf is en de oude zichtlijnen uit 1840 mooi in stand zijn gebleven. Volgens Booms is er heel wat van het complex te maken, al zijn er de nodige beperkingen. „Het grote torenfort wordt ’s winters bewoond door allerlei soorten vleermuizen. Fort Everdingen is een walhalla voor die dieren. Ze zijn beschermd. Bovendien moet het torenfort ’s zomers op de een of andere manier voor bezoekers toegankelijk blijven. Een verbouwing tot een hotel zit er niet in.”

Waar het eigenlijke fort dus grotendeels buiten beschouwing blijft, kunnen ontwikkelaars wel aan de slag met de contrescarp en de loodsen en bomvrije ruimtes elders op het terrein. Nieuwbouw is beperkt toegestaan, zolang die maar niet beeldbepalend wordt. Bovendien is het de bedoeling dat er op het complex parkeerplekken komen, zodat het verkeer op de omliggende dijken geen overlast ondervindt van automobilisten die het fort bezoeken. Verder mogen toekomstige activiteiten niet concurrerend werken voor bestaande voorzieningen. „Daar laten we het bij, want een ondernemer moet nog wel kunnen ondernemen”, aldus Booms, die zegt dat de afgelopen jaren tientallen gegadigden belangstelling hebben getoond. „We hebben steeds de boot afgehouden, maar geïnteresseerden kunnen zich nu melden. De enige voorwaarde is dat ze een goed plan hebben.”

Omwonenden die zaterdag de informatiedag bezochten, zeiden weinig problemen te hebben met de verkoop. Ze vonden het vooral interessant om eindelijk het fort vanbinnen te bekijken. Iets wat tot nu toe niet mocht. Het regende dan ook vragen tijdens de rondleiding door leden van de stichting Honswijk-Everdingen, die zich inzet voor behoud en herontwikkeling van de forten aan weerszijden van de Lek. Het enthousiasme was zo groot dat DLG ter plaatse het plan opvatte om in de nabije toekomst nogmaals het publiek de gelegenheid te bieden het fort te bekijken.

Enkele bezoekers waagden zich via een gammele trap tot boven op het fort. Dat was echter niet toegestaan. „Levensgevaarlijk, het is veel te glad”, aldus een medewerker van DLG. De klimmers trokken zich daar echter niets van aan. Dat lokte bij een omstander de opmerking uit dat er altijd nog een uitkijktoren van kan worden gemaakt.