Opnames liveconcerten niet ‘gewoon’ op YouTube zetten
Het was een vertrouwd beeld in de jaren tachtig. Bij orgelconcerten namen amateurs vaak opnameapparatuur mee. Ze richtten de microfoons van hun ‘toren’ op het front van het orgel. Er bestaan honderden opnames uit die tijd.
Dat blijkt ook als je op internet kijkt. Het YouTubekanaal ”Orgelenzang” heeft zo’n 160 video’s geüpload, van John Propitius tot Pieter Heykoop en van Arjan Breukhoven tot Jan Zwanepol. Van een musicus als Klaas Jan Mulder zijn er tientallen liveopnames te vinden. Een bespeling in de Lebuïnuskerk te Deventer op 20 mei 1982. Een Bachconcert in de Bovenkerk van Kampen, 17 juni 1982. Een Oranjeconcert in de lutherse kerk te Den Haag, 30 april 1982.
Relevante vraag is van wie dit materiaal allemaal is, en of het zomaar op internet geplaatst kan worden. Is degene die het destijds opnam de rechthebbende? De organist van toen, dan wel diens erfgenamen? Bij een aantal video’s van het YouTubekanaal ”Orgelenzang” wordt aangegeven dat de opname geplaatst is met toestemming van de uitvoerende. Bij de tientallen liveopnames van Klaas Jan Mulder en Feike Asma op het YouTubekanaal van Jan Nieuwenhuizen uit Scherpenzeel is dit niet duidelijk. Nieuwenhuizen geeft aan liever niet inhoudelijk te willen reageren.
Jan Mulder uit Kampen, zoon van Klaas Jan Mulder, weet dat er veel opnames op internet worden geplaatst. Dat gebeurt zonder aan de familie als rechthebbende toestemming te vragen. „Hier zijn we niet blij mee. Het aantal neemt alleen maar toe. Mijn vader vond het altijd vervelend als er microfoons in de kerk stonden, hij ergerde zich eraan. Je ziet nu dat dit een eigen leven is gaan leiden, met alle gevolgen van dien. Wat is er mis mee om even met de rechthebbenden contact op te nemen?”
Internetjurist Arnoud Engelfriet legt uit hoe het zit met de rechten. „Het auteursrecht berust bij de componist van een werk. Voor een uitvoerend artiest gelden de zogeheten naburige rechten. Deze lijken sterk op elkaar, maar het kan uitmaken: op een psalm zit geen auteursrecht meer, maar op jouw uitvoering van die psalm wel een naburig recht. Bij beide is de hoofdregel dat je niets mag zonder toestemming van de rechthebbende, behalve in speciale gevallen zoals citeren.”
Engelfriet geeft aan dat Mulder als organist, pianist en dirigent de naburige rechten heeft op zijn uitvoeringen, ook al zijn die door anderen opgenomen. „Na zijn overlijden zijn deze rechten toegevallen aan zijn erfgenamen. De naburige rechten vervallen vijftig jaar na de datum van opvoering, ongeacht de tijd tussen opvoering en overlijden van de uitvoerende artiest. Opnames door het publiek mogen eigenlijk niet worden gemaakt, laat staan op YouTube gezet, zonder toestemming van de artiest. Er zijn enkele uitzonderingen, maar publiceren op YouTube valt daar niet onder.
De erven van Mulder kunnen dus eisen dat deze opnames worden verwijderd. Bij YouTube geldt dat het verplicht is op grond van een claim van de rechthebbende de opnames te verwijderen.”