Het is vaak te zien in Staphorst: koeien drijven. Boeren brengen hun beesten van de ene naar de andere wei, soms kilometers verderop. Het ziet er romantisch uit, maar voor de agrariër betekent het vooral tijdverlies. In Staphorst kan het niet anders. Kavels zijn klein en boeren hebben vaak gronden door de hele gemeente heen en ook daar­buiten. Geen doen voor de moderne boer, die efficiënt moet werken om de kosten laag te houden.

Staphorst is hopeloos versnipperd. „Zonder de ruilverkaveling hebben boeren hier geen toekomst”, zegt burgemeester Alssema, die zich jarenlang inzette voor verkaveling en blij is dat er schot in de zaak zit.

Begin deze maand keurden Gedeputeerde Staten (GS) van Overijssel het herinrichtingsplan goed. Een commissie, met de burge­meester aan het hoofd, moet zorgen voor de uitvoering van de Staphorster ruilverkaveling.

Al jaren wordt er gesproken over de broodnodige herinrichting. Eerst werd geprobeerd dit op vrijwillige basis te doen. Dat mislukte. Staphorsters hechten zeer aan hun grond, zeker als die langere tijd in het bezit van de familie is.

Daarna stuurde de gemeente aan op een verplichte verkaveling. Op de vraag in een enquête in 2007 of grondeigenaren voor deze wettelijke verkaveling voelden, antwoordde 75 procent met ja. Wegens bezuinigingen zette Overijssel de procedure drie jaar later in de ijskast. Anderhalf jaar geleden kwam ze toch met 6 miljoen euro over de brug.

Klaas Slager (62) melkt 25 koeien. Bij zijn boerderij heeft hij 8 hectare grond liggen, maar op 2 kilometer afstand van zijn bedrijf ligt ook nog 5 hectare, en drie keer zo ver weg ook nog eens een aantal bunders. „De verdeling gebeurde vaak met luciferstokjes aan de keukentafel, althans zo ging dit in mijn familie”, zegt de Staphorster, tevens vicevoor­zitter van de uitvoeringscommissie. „Door de versnippering is het een heel gepuzzel. Het is erg ingrijpend voor eigenaren om gronden die al generaties lang bezit van de familie zijn te moeten afstaan – hoewel het bedrijf er misschien beter van wordt.”

Met emotie kan de commissie nauwelijks rekening houden, aldus Slager. „Het is een verplichte verkaveling. Als boeren straks veel efficiënter werken, levert dat gezamenlijk miljoenen euro’s voordeel op. Feit blijft dat een Staphorster boer van zijn land houdt en daarvan moeilijk afstand doet.”

Slager moet zijn koeien soms in een wagen laden om ze elders te laten grazen. „Daar ben ik soms wel een dag zoet mee”, zegt hij. Een melkstal heeft hij niet. Die kan ook niet uit. Om die goed te kunnen gebruiken, moeten de koeien vanuit het land zo de stal kunnen inlopen. Dat kan niet als de beesten kilometers ver weg staan.

Henk Mulder (47) heeft tachtig koeien. Met huurpercelen erbij gebruikt hij 50 hectare. Zijn boerderij, al generaties lang familiebezit, staat aan de Gemeenteweg, het oude dorpslint.

Elders in de gemeente bezit hij 16 hectare, in het verleden gekochte aaneengesloten gronden. Daar moet op den duur een nieuw boerenbedrijf komen, met een moderne melkstal en meer grond eromheen. „Het is heel simpel. Gaat deze ruilverkaveling niet door, dan bouw ik geen grote stal en is de kans groot dat ik de laatste in onze familie ben die nog boer is.”

Mulder, die een maatschap heeft met zijn vader Hendrik (69), gaat regelmatig met zijn koeien aan de wandel, vanwege zijn versnipperde percelen. Om die reden melken vader en zoon met een mobiele melkstal. „Ik vind het afschuwelijk om met de beesten te moeten sjouwen. Het is niet alleen een vervelende en tijdrovende klus, maar het is ook nog eens zo dat koeien behoefte hebben aan rust en regelmaat. Dat geloop kost energie, en dus is er een lagere melk­opbrengst.”

Het is niet de eerste keer dat er een grote ruilverkaveling in Staphorst plaatsheeft. In de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw gebeurde hetzelfde. In 1952 was de hele gemeente herverkaveld. In mei 2010 eindigde na 25 jaar de ruilverkaveling in Rouveen, 6000 hectare groot. Nu is Staphorst met 5200 hectare aan de beurt.

Eind 2016 moet de herverkaveling klaar zijn. Dat is heel snel. Dat kan doordat deze verkaveling alleen betrekking heeft op verbetering van de landbouw. Wel wordt gekeken of nieuwe natuur rondom het kerkdorp IJhorst in het totaalplan kan worden opgenomen. In juli besluiten GS van Overijssel of hieraan 2,7 miljoen euro extra wordt besteed.