Ze zaten er een beetje verslagen bij deze week in het zaaltje van de Tweede Kamer: de mannen van de medezeggenschapscommissie van de vliegbasis Twenthe. Eigenlijk wisten ze het al bij binnenkomst. „De minister werd omringd door hoge militaire ambtenaren. Allemaal van de marine. Die weten niet eens wat een F-16 is.”

De delegatie uit Twente reisde af naar Den Haag om zelf getuige te zijn van het laatste oordeel: de vliegbasis is niet meer te redden. Wat burgemeester Mans van Enschede ook probeerde te lobbyen, VVD-minister Kamp hield voet bij stuk. De luchtmacht kan toe met minder F-16’s en dus kan een van de drie bases op slot.

Voorzitter M. Heerings van de Twentse medezeggenschapscommissie heeft zo zijn vermoeden hoe de keus op Twenthe is gevallen. „Er is met pijltjes willekeurig op een dartbord gegooid.” Volkel kan niet dicht, dat zou de Amerikanen bruuskeren. Het is een publiek geheim dat er op de basis in Noord-Brabant kernwapens liggen. Leeuwarden, de derde thuishaven voor de vaderlandse gevechtsvliegtuigen, ligt zo lekker dicht bij zee, het oefengebied voor de F-16’s.

Voor Twenthe is domweg geen geld meer. „Harde cijfers” en „objectieve criteria” tellen. Dat het de modernste basis is, weten we. Dat de start- en landingsbaan net voor miljoenen euro’s is vernieuwd, weten we. Dat de minister een Tukker is, weten we ook. Kamp is geboren in Hengelo en oud-wethouder van Borculo. „Emotionele argumenten spelen geen rol”, zegt Kamp zo stijf als een plank. „Niet bij mij en ook niet bij Dick Berlijn, die in Oldenzaal woont.”

Een bijzin in een uren durend debat. Maar een zin met grote betekenis.

Toen de plannen van de regering met defensie deze zomer uitlekten, konden ze in Twente hun oren niet geloven. Op de maandag na de zeer geslaagde open dagen van de luchtmacht -300.000 bezoekers, onder wie minister Kamp, die geen krimp liet- lekte uit dat Twenthe dicht moest. De squadrons F-16’s worden verdeeld over de twee bases die overblijven: Leeuwarden en Volkel.

Luitenant-generaal Berlijn, bevelhebber van de Koninklijke Luchtmacht, zit in een lastig parket. Hij moest instemmen met de sluiting van Twenthe maar het ging hem aan het hart. Het is min of meer zijn thuisbasis. Hij is op Twenthe groot geworden.

Vanaf augustus 1992 was Berlijn chef-vliegdienst op de vliegbasis. In deze functie was hij belast met de operationele voorbereiding voor de operatie Deny Flight. Van april 1993 tot en met oktober 1993 was hij commandant van het eerste uitgezonden F-16-detachement in Italië. Op de basis in Villafranca mocht hij zelfs ”Het Berlijnplein” onthullen.

Wat vindt Berlijn? Hoe kon hij dit laten gebeuren? De bevelhebber hield in het openbaar zijn mond. Want hij wil hogerop in de organisatie. Bij de luchtmacht is de top bereikt, hoger dan luitenant-generaal gaat de boom niet. Maar er is een nog prestigieuzere post: die van chef-defensiestaf. De hoogste militaire rang die Nederland kent.

Luitenant-admiraal Kroon van de marine zit nu op die stoel. Al dik vijf jaar. Terwijl een topmilitair in de regel na een jaar of drie moet verkassen of zijn sabel aan de wilgen hangt. Bovendien steekt Kroon met zijn 60 jaar al ver boven het functionele leeftijdsontslag uit.

In maart van dit jaar was Berlijn (53) drie jaar bevelhebber van de luchtmacht. Algemeen werd aangenomen dat zijn benoeming tot chef-defensiestaf (CDS) snel zou afkomen. Mede omdat deze topfunctie meer inhoud krijgt. En meer uitstraling vergt. De CDS moet in de toekomst het gezicht van de krijgsmacht worden. Er zijn nu militairen die Kroon nog nooit hebben gezien. Laat staan burgers.

Toch zit Berlijn nog altijd op het hoofdkwartier van de luchtmacht aan de Binckhorstlaan in Den Haag. Hij heeft zich deze zomer vergaloppeerd, weet een ingewijde. Nota bene bij de Vierdaagse van Nijmegen.

In de stoet liep een detachement van Twenthe mee. Ze droegen een spandoek met een tekst om de basis open te houden. Berlijn, die zelf ook meeliep, zou met een omhoog gestoken duim zijn instemming met de actie hebben betuigd. Dat verhaal sijpelde door naar het ministerie in Den Haag en viel absoluut niet goed. Bevelhebbers moeten loyaal zijn aan de besluiten van de minister. Ook al wordt hun halve leger ontmanteld.