Veel tijd stak het RD-duo afgelopen jaar in de overgang van hun krant naar tabloid. Kranendonk met z’n redactionele pet op, Visser met z’n commerciële. Maandag rolt het eerste RD in klein formaat van de pers.

Waarom tabloid?

Visser: „De lezer wil het graag. Dat blijkt uit onderzoeken. Op abonneedagen krijgen we de vraag: Wanneer gaat het gebeuren? We zien ernaar uit. Het grote formaat krant, broadsheet, wordt als oubollig ervaren. En dat is het ook, in deze tijd.”

Kranendonk: „Het aantal voorstanders van tabloid groeide in de loop der jaren van een derde van de lezers tot 70, 80 procent. Op dit moment is minder dan 10 procent uitgesproken negatief. Overigens: alle grote kranten zijn over, alleen De Telegraaf nog niet.”

Wil de adverteerder het ook?

Visser: „Ja. We hadden al veel tabloidadvertenties in de broadsheetkrant. Daar bouwden we andere advertenties omheen, maar dat is niet fraai. Eén formaat is mooier.”

Is tabloid een bezuiniging?

Kranendonk: „Nee. We gaan niet minder redactionele pagina’s maken. Zelfs meer, door de komst van een nieuw katern: Kruispunt. Dat brengen we bewust op donderdag, zodat de abonnees die zes dagen de papieren krant krijgen, daarmee een voordeel hebben boven de lezers met een weekendabonnement.”

Visser: „We hebben met onze drukker, de BDU, stevig onderhandeld over het maximumaantal pagina’s op zaterdag. Dat zou vanwege de drukcapaciteit naar 72 moeten. Daar gingen wij niet mee akkoord, omdat we niet willen bezuinigen. Het maximum is 96 geworden. We verschijnen op zaterdag met vier katernen: gestapeld en per katern gelijmd. Als eerste krant in Nederland. De BDU moest er wel een nieuwe pers voor aanschaffen.”

Wat verandert er aan de inhoud van de krant?

Kranendonk: „Minder korte berichten, meer achtergrondartikelen, vanuit de gedachte dat het meeste nieuws de lezer al op andere manieren bereikt, onder meer via internet. Op elke dubbele pagina komt een dragend verhaal over een belangrijk onderwerp, een speerpunt van de krant. Op de voorpagina komt geen palet aan nieuws meer, maar worden twee onderwerpen stevig neergezet. Het commentaar gaat naar pagina 3. Wat niet verandert: onze principiële kaders. In tegenstelling tot wat het woord tabloid doet vermoeden, willen we geen verplatting, geen veroppervlakkiging. De nieuwe bijlage Kruispunt gaat een mix bevatten van diepgravende artikelen én dichtbij de lezer staand nieuws, zoals nu in de rubriek Grondvlak.”

De toekomst van de papieren krant is onzeker.

Kranendonk: „Als we niet in die toekomst zouden geloven, deden we deze investering niet. De overgang op tabloid is de grootste verandering in de geschiedenis van het RD.”

Visser: „De papieren krant is nog steeds de belangrijkste financiële drager van ons bedrijf. Daarmee zeg ik niet dat de digitale krant dit niet zou kunnen worden in de toekomst.”

Welke veranderingen staan nog meer op stapel tussen nu en 2020?

Visser: „Daar zeg ik niets over, omdat we als bedrijf midden in de discussie zitten. Eind dit jaar weten we meer.”

Kranendonk: „We hebben gezegd: Eerst de overgang naar tabloid, daarna komt de rest.”

Hoe gaat het RD komende tijd met jongeren om? Ze laten zich lastig binden.

Visser: „Vaak wordt gezegd: Jongeren lezen geen krant meer. Dat geldt niet voor alle jongeren. Ik kom op scholen om gastlessen te geven. Iedere keer merk ik dat een groep jongeren wel degelijk de krant leest en zich serieus interesseert voor wat wij als bedrijf doen. We moeten het contact met hen intensiveren. We moeten hen opzoeken of naar Apeldoorn halen en live in de ogen kijken. Als ik aan het slot van m’n les vertel dat het RD uit gebed is geboren en ik vraag de jongeren ook voor het RD te bidden, dan raakt hun dat. Ik doe niet mee met een klaagzang over jongeren.”

De jongerenpagina Puntuit gaat wel van zes naar drie keer per week.

Visser: „Omdat we merkten dat deze pagina meer door ouderen dan door jongeren wordt gelezen.”

Kranendonk: „We zijn in gesprek met de jongerenorganisaties in onze achterban om te kijken hoe we hen kunnen betrekken bij artikelen voor jongeren.”

Er staan in het RD steeds vaker artikelen uit andere kranten: Trouw, het Friesch Dagblad, Eilandennieuws en binnenkort ook het Nederlands Dagblad. Waarom?

Kranendonk: „Dit soort allianties wordt steeds gewoner in krantenland. Zeker nu de GPD, de Gemeenschappelijke Pers Dienst, is weggevallen. Waar we kunnen, helpen we elkaar aan kopij. Vooral op het gebied van buitenlands en economisch nieuws. Door met Trouw samen te werken, heeft het RD de beschikking over de artikelen van correspondenten in tien, twaalf landen over de hele wereld. Die kunnen wij als kleine krant nooit zelf in dienst nemen. Datgene waar we goed in zijn, blijven we zelf doen. Om onze eigen identiteit te waarborgen. De kleur en nestgeur van het RD is een andere dan die van Trouw of het ND. Dat moeten we zo houden. Dan gaat het om artikelen op het gebied van kerk, politiek, cultuur en een deel van de binnenlandse verslaggeving. Je moet echter niet de Thaise keuken vermengen met de Russische, want dan krijg je een baksel dat niet smaakt.”

Visser: „Ook op commercieel en technisch terrein willen we meer samenwerken. Denk aan computersystemen voor de redactie, de abonneeservice en de advertentieafdeling. Daar merkt de krantenlezer niets van. Zo werken we al jaren samen met het ND bij het werven van adverteerders. En met succes.”

Blijft het RD gratis nieuws brengen via de digitale krant?

Visser: „In die discussie gaat het om de relatie tussen onze website RD.nl, ons product Digibron en de vraag hoe het RD actief kan zijn in de sociale media. Ook daarmee zijn we als bedrijf volop bezig. We kunnen met Digibron nog veel meer. Bijvoorbeeld een abonnement aanbieden waarbij de lezer zelf de bronnen kiest waardoor hij geïnformeerd wil worden, eventueel aangevuld met de onderwerpen die zijn interesse hebben. Later dit jaar meer hierover.”

Hoe ziet het RD zijn positie als spin in het web van de gereformeerde gezindte?

Kranendonk: „In ons strategisch beleidsplan Vizier 2014 staat dat we steviger willen staan door meer te zien. Concreet: we willen de lezer breed informeren over wat er speelt in de samenleving, maar wel vanuit Bijbelse kaders. Artikelen schrijven die duiding aan het nieuws geven. De verschillen in de achterban nemen toe. Dat kan het RD niet wegpoetsen. We kunnen wel in commentaren, achtergrondartikelen en opinieverhalen de lezer goede informatie geven waarmee hij zijn standpunt kan bepalen. En we zullen van tijd tot tijd blijven schrijven dat we elkaar als orthodoxe christenen hard nodig hebben in deze tijd.”

Recent was er kritiek op de hoeveelheid artikelen over de paus.

Kranendonk: „De predikanten met deze kritiek hebben we uitgenodigd voor een gesprek. Daarin zijn niet alle verschillen weggenomen, maar was er wel over en weer begrip. Een van de predikanten stelde spontaan voor om het gesprek te beëindigen met gebed, waarin hij hartelijk voorbede voor het RD deed. Dat gebeurt ook. Het is niet allemaal polarisatie. Mede door het RD is er een denktank gekomen die zich bezint op de houding van de gereformeerde gezindte in onze samenleving. Ook is de brochure ”Connected 24.7” verschenen over het omgaan met jongeren. Daarvan zijn 8000 exemplaren verstuurd aan de volle breedte van de achterban. Ook de aan het RD gelieerde stichting Mediawijzer is actief op dit gebied.”

Visser: „We moeten als krant meer uitleggen wat we doen en waarom we iets doen. Dat kweekt begrip. Waarom organiseren we geen ontbijtsessies met predikanten?”

Hoe ziet het ideale RD er komende jaren uit?

Kranendonk: „Als een kwalitatief goede krant met een duidelijke, op de Bijbel en de gereformeerde belijdenis gebaseerde identiteit, die de lezer stof tot nadenken geeft. Daarbij wil ik een extra speerpunt maken van onze jongeren in het vmbo en het mbo. Ook zij moeten goed toegerust worden. In het RD staan artikelen, meer dan me lief zijn, die te moeilijk zijn voor de eenvoudige lezer. In de rubriek Weerwoord worden ingewikkelde theologische vraagstukken prima uitgelegd, maar voor hoger opgeleiden. Ik zou daarnaast eenzelfde soort rubriek willen hebben, noem het ”apologetiek voor in de bouwkeet”, zodat ook lezers met een lagere opleiding een antwoord hebben in het gesprek met andersdenkenden. En wat de digitale media betreft: dankzij onze website bereiken we mensen die onze krant niet hebben en ook niet zullen kopen. Het is niet altijd een pretje om op de nieuwssite GeenStijl te staan, maar de digitale krant van het RD wordt daar wel dagelijks bekeken.”

Visser: „Dat beeld van het ideale RD deel ik. Daarnaast moeten we de digitale kanalen een verantwoorde plek in onze nieuwsvoorziening geven. De lezer wil dat, de adverteerder ook. Overigens is de overgang van de krant op tabloid ook voor de collega’s van de commerciële afdelingen een zwaar traject geweest. Zij hebben er hard voor geknokt om nieuwe advertentiemogelijkheden te ontwikkelen, niet op basis van millimeters, zoals al die jaren gebruikelijk was, maar op basis van vakken. Zonder adverteerders kan de krant niet bestaan. Verder vind ik het belangrijk dat we als bedrijf de relatie met onze doelgroep in al zijn diversiteit versterken.”

„Principiële slijtage”

Vooral kranten die zich op de onderkant van de lezersmarkt richten, hebben het moeilijk, stelt dr. C. S. L. Janse, oud-RD-hoofdredacteur. „Denk aan het Algemeen Dagblad en De Telegraaf. De ontlezing vindt vooral plaats onder laag opgeleiden. Zij interesseren zich het minst voor achtergrondartikelen en hebben het meest financiële redenen om hun abonnement op te zeggen. Daarentegen weet Trouw zich in zijn hoekje van de markt redelijk te handhaven.”

Het RD richt zich volgens Janse niet op een intellectuele doelgroep, zoals NRC Handelsblad, maar op een principiële. „Daarin zijn alle leeftijden en opleidingsniveaus vertegenwoordigd. Dat maakt het niet eenvoudig. Maar ook afnemende betrokkenheid van de achterban speelt het RD parten. Er is een principiële slijtage gaande, waardoor vooral jongeren minder binding hebben met de reformatorische zuil en dus ook met het RD. Dat komt concreet tot uiting in het geringere aantal trouwadvertenties.”

Ook al is de toekomst van de papieren krant zorgelijk, Janse ziet een uitdaging voor het RD: „Zet een goed product neer, qua inhoud, lay-out, bezorging, identiteit, en buit de digitale mogelijkheden uit. Toen ik hoofdredacteur was, moest ik soms redacteuren op het matje roepen met de vraag: Waarin onderscheidt dit artikel zich van het verhaal in de Apeldoornse Courant? Dat verschil kan er niet altijd zijn, maar het moet zeker blijken bij gevoelige kwesties.”

„Openheid groeit”

K. Bokma, de eerste directeur van de Erdee Media Groep, ziet uit naar de tabloidkrant. „Veel handiger dan die grote lappen, zeker voor oudere mensen.” De afkalving van het lezersbestand gaat hem ter harte. „Ik wilde dat we nog 55.000 abonnees hadden. Maar de verschuiving van papier naar digitaal gaat onmiskenbaar door. Van de tien stelletjes die een trouwadvertentie in het RD plaatsten, namen er vroeger zeven, acht een abonnement. Nu mag je je handen dichtknijpen als het er nog één is.”

Toekomst voor de papieren krant ziet Bokma zeker. „Maar wel een krant die verschuift van nieuws naar achtergronden, naar verhalen met een Bijbelse duiding. Ook jongeren hebben daar belangstelling voor. Het RD moet durven laten zien wie reformatorische christenen zijn.”

Bokma heeft vertrouwen in de achterban. „Ons publiek is behoudend. Een groot deel zal de krant willen blijven lezen.” Het RD is nog steeds zijn favoriet. „Ik heb drie jaar het ND ernaast gelezen, maar die krant is het toch niet. Hoewel de vorige hoofdredacteur goede commentaren schreef. Ik zie het RD groeien in openheid naar de buitenwereld, zonder dat de eigen principes overboord worden gezet. We moeten met de tijd meegaan, niet met de tijdgeest. Wat het nieuws over de paus betreft: dat had best wat minder gemogen.”

„Meer sociale media”

Ing. J. Koetsier, de vorige directeur van de Erdee Media Groep, wijst op de „gigantische digitalisering” afgelopen tien jaar als „grote bedreiging” van de papieren krant. „Die ontwikkeling heeft zich in reformatorische kring nog sneller voorgedaan dan erbuiten. Daar komt bij dat mensen gewend zijn geraakt aan gratis nieuws. Die ontwikkelingen zorgen ervoor dat papieren kranten hun abonneebestand alleen maar zien dalen.”

Of de papieren krant over 25 jaar nog bestaat? Koetsier: „Ik heb er m’n twijfels bij. De digitalisering is niet te stuiten. Ook niet wat advertenties betreft. Die zie je in de papieren krant steeds minder, terwijl het er op internet van wemelt.”

Toch staat Koetsier positief tegenover investeringen in de papieren krant, zoals de overgang naar tabloid. „Die had wat mij betreft vijf jaar eerder gemogen. Ik weet niet of er daardoor abonnees zullen bijkomen, maar als je de teruggang kunt stoppen, is dat al heel wat.”

Hoewel de digitale krant van het RD het „niet gek” doet, vindt Koetsier dat er meer moet worden geïnvesteerd in onlineactiviteiten. „Vooral via de sociale media. Daarnaast moet het RD blijven opkomen voor de kernwaarden vanuit Gods Woord. De rest, wat geen werkelijke waarde heeft, moeten we leren loslaten. De huidige hoofdredacteur legt daar terecht geregeld de vinger bij.”