Op zondag 17 februari schoten militanten op het Tanzaniaanse eiland Zanzibar een rooms-katholieke priester dood. Pastor Evarist Mushi was op weg naar de kerk toen twee mannen op motors hem de pas afsneden, terwijl een derde hem door het hoofd schoot.

Het was niet de eerste keer dat een christelijke pastor het op het islamitische eiland moest ontgelden. Met Kerst raakte een andere geestelijke zwaargewond na te zijn neergeschoten.

Mbennah, Tanzaniaan van geboorte, refereert aan de incidenten om zijn zorg over het oprukkende fundamentalisme te onderstrepen. „Ik voorzie een moeilijke tijd voor serieuze Afrikaanse christenen”, zegt hij op het kantoor van Trans World Radio (TWR) in Barneveld. „Zeker wanneer christenen van hun geloof willen getuigen, zullen ze het moeilijk krijgen.”

Als de trend doorzet zullen er in 2050 meer moslims in Afrika beneden de Sahara leven dan in het Midden-Oosten en Azië bij elkaar, maakt Mbennah duidelijk. In combinatie met het oprukkende fundamentalisme belooft die ontwikkeling volgens de socioloog en theoloog weinig goeds. „In Tanzania leefden moslims en christenen van oudsher in vrede naast elkaar. Ik zie dat veranderen. En die ontwikkeling beperkt zich niet tot mijn geboorteland.”

De christelijke radiozender TWR is in Afrika op veel fronten actief. De omroep brengt Bijbelstudies in de ether, maar ook christelijk geïnspireerde programma’s over de thema’s gezondheid, verzoening, corruptie en opvoeding. Het zijn onderwerpen die in Afrika al jaren spelen. De opkomst van de radicale islam wordt echter ook meer en meer een thema waaraan de omroep aandacht wil besteden.

Mbennah: „We willen christenen bemoedigen en stimuleren om op een goede manier met het oprukkende moslimfundamentalisme om te gaan. Tot nu toe dragen we die boodschap meestal impliciet via Bijbelstudies uit, maar we willen daar meer aandacht aan gaan besteden.” Tegelijkertijd probeert de omroep de moslims te bereiken.

Hoe zou u het karakter van de traditionele islam in Afrika omschrijven?

„Er zijn veel nominale moslims, mensen die enkel vanwege de traditie het geloof aanhangen. Maar ook veel serieuzere moslims zijn niet radicaal te noemen: ze vermengen het islamitische geloof met allerlei animistische tradities. Hetzelfde zie je overigens bij veel christenen. De radicalisering van de islam is pas na 1979 begonnen, met de Iraanse Revolutie. Het fundamentalisme is geen typische eigenschap van de Afrikaanse islam.”

Hoe verklaart u dat het fundamentalisme in Afrika toch voet aan de grond krijgt?

„Afrikanen zijn bijzonder religieus. De wereld is voor hen niet plat, maar kent verschillende dimensies, waaronder de geestenwereld. Een zeer serieuze vorm van religie vergroot volgens velen de greep daarop.

Daarnaast geven armoede en gebrek aan onderwijs een ingang voor het fundamentalisme. Religie kan dergelijke tekorten compenseren: in een radicale vorm van de islam wordt het hier en nu van ondergeschikt belang.”

Op welke manier probeert TWR moslims te bereiken?

„We hebben een sterke drang om hen in aanraking te brengen met het Evangelie. Ik weet dat veel moslims niet blij zijn met het fundamentalisme, maar geloof ook dat ze vatbaar zijn voor radicalisering zolang ze niet veranderen.”

Kan een dergelijke positionering ook niet bijdragen aan spanningen tussen moslims en christenen?

„We proberen onze programma’s voor moslims te maken op een manier dat ze zich er niet aan ergeren, dat ze ernaar kunnen luisteren. We doen niets af van de inhoud van het Evangelie, maar letten wel heel goed op de verpakking. We proberen bijvoorbeeld duidelijk te maken dat God een god van vrede en liefde is en dat religieus zijn niet hetzelfde is als God werkelijk dienen en volgen. Het gaat erom een juiste visie op God door te geven.”

Wat zijn de reacties van moslims op de programma’s?

„Er komt geregeld feedback. Mensen schrijven bijvoorbeeld dat ze blij zijn dat ze God en Jezus Christus hebben leren kennen. Of ze stellen meer vragen.”

Wat moet volgens u de reactie van Afrikaanse christenen zijn op de radicale islam?

Het is niet de weg van het Evangelie. Dat roept ons ertoe op de naaste lief te hebben en op God te vertrouwen. Dat is iets anders dan zelf naar de wapens grijpen. Ik zou die boodschap graag aan christenen in landen als Nigeria en Mali willen meegeven.”

Christenen reageren in sommige gevallen echter toch met geweld.

„Ik kan heel goed begrijpen dat sommige christenen dat in een reactie doen. Er is een grens aan hoelang iemand in angst kan leven. In delen van Nigeria weten christenen bijvoorbeeld nooit of ze nog uit de kerk zullen komen.

Ik vind het daarom ook belangrijk de stem te verheffen tegen de opkomst van de radicale islam. We moeten de autoriteiten ertoe oproepen in te grijpen. Die oproep doe ik ook de internationale gemeenschap. Aan lippendienst hebben we niets, soms is er ook actie nodig.”

Geweld gaat intussen ook overwegend christelijke Afrikaanse landen niet voorbij. Na de verkiezingen van 2007 stonden christenen in Kenia elkaar naar het leven.

„Dat is waar, hoewel het geweld daar niet met religieuze opvattingen, maar met etniciteit heeft te maken.”

Het gedeelde christelijke geloof is blijkbaar geen remmende factor.

„Christen heten is nog niet hetzelfde als christen zijn. Dat geldt overal in de wereld, maar zeker ook in Afrika. Het christendom is breed, maar niet erg diep. Daarom besteden we als TWR ook veel aandacht aan discipelschap. We hebben in een land als Kenia programma’s met veel aandacht voor christelijk leven. We vertrouwen daarbij op de kracht van God, Die mensen kan veranderen.”