Minister Kamp (Economische Zaken) was daarover donderdag glashelder. Vooral doorgaan met hervormen en bezuinigen was zijn devies, tijdens een lezing kort na de publicatie van de sombere CBS-cijfers, die aangaven dat Nederland voor de derde keer in vier jaar tijd in een recessie is beland.

Hoewel onprettig op de korte termijn, brengen juist die maatregelen in zijn ogen op langere termijn een „duurzaam herstel” dichterbij. „Het is waar dat ombuigingen en hervormingen die zo noodzakelijk voor onze welvaart op de langere termijn, op de korte termijn de groei kunnen afremmen. Maar zo behouden we ook in deze tijd het vertrouwen van de financiële markten. Daardoor kan de overheid tegen een lage rente lenen en groeit de staatsschuld minder hard”, aldus Kamp.

Bas Jacobs, hoogleraar economie en openbare financiën aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, kan het met die opvatting niet méér oneens zijn. Het kabinet zou de Brusselse 3-procentnorm moeten negeren en juist gas terug nemen bij het op orde brengen van de begroting, vindt hij. „Je ziet hoe niet-effectief het huidige beleid is. We hebben een pakket aan maatregelen van haast 8 procent van het bruto binnenlands product aan lastenverzwaringen en bezuinigingen in de steigers staan, maar ondanks dat we daarmee korten in een tempo alsof we een Zuid-Europees schuldenland zijn, lukt het amper om het begrotingstekort terug te dringen.”

Jacobs vindt dat ook niet zo vreemd. Als de economische geschiedenis iets heeft geleerd, dan is het dat in een economie die kampt met „balansproblemen” het erg moeilijk is om als overheid je financiën op orde te brengen.

„In de particuliere sector is momenteel iedereen zijn buffers aan het herstellen door meer te sparen en minder uit te geven. Huishoudens zien hun woning onder water staan en lossen af. Pensioenfondsen korten uitkeringen en verhogen de premies. Banken zijn druk bezig hun balans te herstellen en beperken de kredietverlening, wat de economie nog verder afknijpt.”

De onherroepelijke consequentie is dat de bestedingen dalen, zegt Jacobs. „En terwijl particulieren dus massaal zijn gestopt met uitgeven, gooi je hier als overheid nog eens een fors pakket aan bezuinigingen en lastenverhogingen bovenop, waardoor ook de koopkracht daalt.” De resultante is volgens de Rotterdamse econoom dat „het overgrote deel van de bezuinigingsinspanningen van de overheid gewoonweg verdampt, omdat juist door die bezuinigingen de economie minder hard gaat groeien.”

Zwaar tegen de wind in bezuinigen, noemt hij dat. Ondertussen gaat de gedachte “baat het niet, dan schaadt het niet” echter niet op, meent Jacobs. Naast negatieve effecten op de korte termijn, dreigen er volgens hem ook grote nadelen voor de toekomst, doordat de economie onherstelbare schade kan oplopen. Jacobs: „Het kan leiden tot wat economen hysterese noemen: een zodanige economische krimp dat een deel van de productiecapaciteit gewoonweg verloren gaat en mensen permanent werkloos raken. Voor het op stel en sprong, in de diepste crisis in decennia, je begroting op orde te willen krijgen, betaal je dan als overheid een zeer hoge prijs.”

Blijven gokken op de export –het enige lichtpuntje in de CBS-cijfers van donderdag– is, nu de binnenlandse bestedingen alleen maar verder blijven afnemen, volgens Jacobs ook onverstandig. „Het overgrote deel van onze uitvoer gaat naar andere landen in de eurozone. Maar ook dáár gaat het economisch slecht, wordt er flink bezuinigd en dalen de bestedingen. De export is tot nu toe de motor geweest achter onze economische ontwikkeling, maar die motor zal gaan haperen.”

Daarom is het zaak om nog meer binnenlandse vraaguitval te voorkomen, stelt de econoom. „De overheid zou gas terug moeten nemen bij het consolideren van haar begroting. Maar het zou ook goed zijn als ze de huidige problemen rond pensioenen, banken, maar ook de restschulden op de woningmarkt beter begeleidt. Er zijn daar nog flinke ongedekte rekeningen en verborgen verliezen die genomen moeten worden.”

Wat minder orthodox zijn, is de tip die Jacobs heeft voor beleidsmakers. „Wat Nederland nu doet, lijkt op wat het deed in de jaren dertig. Toen Calvijn Colijn maar blééf vasthouden aan zijn bezuinigingspolitiek en Nederland als laatste land de gouden standaard losliet. Als ik kijk naar het huidige beleidsdebat, zie ik eenzelfde parallel; namelijk dat de economische orthodoxie, bijna tegen beter weten in, wordt volgehouden, terwijl het negatieve cijfers regent. De reactie is steeds dezelfde: we gaan nóg meer doen van datgene waarvan we eigenlijk juist zien dat het niet werkt.”