Dat staat in een onderzoeksrapport dat een commissie van de Tweede Kamer 6 jaar geleden opstelde. Dat tot nog toe vertrouwelijke rapport werd donderdag naar buiten gebracht naar aanleiding van de huidige problemen met de Fyra.

Het rapport is een soort tijdlijn van de gebeurtenissen tussen 1996 en 2006. Het laat onder meer zien dat er al bij de aanbesteding van de hogesnelheidslijn aan HSA (een dochterbedrijf van NS en KLM) van alles niet volgens het boekje ging. Door de jaren heen komen er steeds meer problemen bij: er is een conflict met België, er moet worden geïnvesteerd in het spoorbeveiligingssysteem ERTMS en HSA dringt aan op minder hoge kosten.

Ook wordt in het rapport gerefereerd aan de kwetsbare positie van de Staat, die als enig aandeelhouder van de NS ook een groot belang heeft in HSA. „Als HSA failliet zou gaan (…) zal de rekening de facto ook grotendeels bij de Staat neerslaan”, schrijft de commissie in 2007. Eind 2011 wordt die vrees bewaarheid: minister Melanie Schultz sluit een deal van honderden miljoenen euro’s met de NS om te voorkomen dat HSA omvalt. Een faillissement zou Nederland miljarden hebben gekost.

SP-Kamerlid Farshad Bashir stelt dat alles wat fout kon gaan, fout ging. „Iedereen werkte langs elkaar heen. Amateurisme ten top.” En Stientje van Veldhoven van D66: „Al met al laat dit rapport zien dat er verder onderzoek nodig is”. Sander de Rouwe van het CDA stelt op basis van het stuk dat HSA zijn naam eer aandoet: „Hopeloos Slecht Aanbesteed”.

De PVV spreekt van hoogmoed, grootheidswaanzin en ministeriële zelfoverschatting. „Vanaf het begin was er twijfel over de deal met AnsaldoBreda. En bij twijfel moet je niet doorrijden”, aldus Kamerlid Machiel de Graaf. De PvdA stelt ook dat er de afgelopen jaren van alles fout is gegaan. „Terugkijken is belangrijk”, stelt Kamerlid Duco Hoogland. „Maar we moeten vooral ook kijken hoe we de huidige problemen kunnen oplossen.”