Overeenstemming is alleen haalbaar als iedereen bereidheid toont compromissen te sluiten en keuzes te maken, benadrukte voorzitter Herman Van Rompuy deze week in zijn uitnodigingsbrief voor de tweedaagse top. Met daaraan toegevoegd de herinnering: „Zoals we ook deden tijdens de crisis in de eurozone.” Verder waarschuwde hij dat de regeringsaanvoerders niet mogen verdwalen in kleine details, waardoor ze het grote geheel uit het oog verliezen. Volgens de Europese spelregels is aan het einde van de onderhandelingen unanimiteit vereist.

Enkele maanden geleden bleken de verschillen in de standpunten nog onoverbrugbaar. Toen werd al snel besloten om niet door te vergaderen met het risico dat het zou uitlopen op geruzie, maar de besprekingen af te breken. Achter de schermen is er sinds die tijd volop overleg gevoerd. Voorlopig lijken de opvattingen van de lidstaten niet wezenlijk veranderd, althans daarover hebben zij niets laten horen. Van Rompuy zou pas vandaag een nieuw compromisvoorstel presenteren.

Het gaat om wat officieel heet het meerjarig financieel kader. De EU legt telkens voor zeven jaar de plafonds vast voor de diverse uitgavencategorieën. Ditmaal betreft het de periode van 2014 tot en met 2020. Het budget daarna voor een bepaald jaar, dat veel gedetailleerder is, dient te passen binnen die afspraken op lange termijn.

De Europese Commissie heeft in eerste instantie een totaalbedrag van 1033 miljard euro geopperd. Van Rompuy haalde daar in november al enkele tientallen miljarden af en de verwachting luidt dat hij bij het beraad van vandaag en morgen inzet op een nog lager niveau.

Een groep landen verlangt namelijk dat nu er overal zware bezuinigingen nodig zijn, ook de EU stevig de broekriem aanhaalt. De Britse premier Cameron loopt daarbij voorop. Hij heeft herhaaldelijk gedreigd met een veto als hij zijn zin niet krijgt. Ook Nederland en Duitsland behoren tot het kamp dat soberheid predikt. Een Duitse regeringswoordvoerder verklaarde deze week dat de voorgenomen uitgaven verder naar beneden moeten.

Andere lidstaten echter, zoals Spanje en die uit Oost-Europa, met Polen als gangmaker, zijn bang dat zij dan minder subsidies ontvangen voor hun economische inhaalslag. Frankrijk op zijn beurt bewaakt de positie van zijn boeren en weigert in te stemmen met forse besparingen op de landbouw. Tegelijk bepleiten veel deelnemers dat er binnen de begroting meer ruimte komt voor het aanjagen van investeringen en groei, onder andere via een hogere post voor research en innovatie. Het maakt het geheel tot een complexe puzzel.

Van Rompuy heeft aangekondigd dat hij in ieder geval extra middelen wil reserveren voor bestrijding van de jeugdwerkloosheid. Nu in de EU zo’n 
25 miljoen jongeren op zoek zijn naar een baan, hoopt hij met dat initiatief veel landen gunstig te stemmen. En het verkoopt het geheel van de voorgenomen plannen beter aan het veelal eurosceptische publiek.

Behalve problemen over omvang en verdeling van de uitgaven, zijn er knelpunten aan de inkomstenkant. De EU kent geen tekorten, ze leent niet. Zij krijgt het benodigde geld deels uit heffingen, zoals douanerechten, maar vooral uit de nationale schatkisten. Hoeveel draagt elke land daaraan bij? Ook daarover moeten de deelnemers aan de top het eens zien te worden.

Aan Van Rompuy de taak om de kluwen van belangen en sentimenten te ontrafelen en uiteindelijk in een proces van geven en nemen een alomvattende deal tevoorschijn te toveren. Een tweede ronde zonder resultaat, de leiders beseffen dat ze zich dat eigenlijk niet kunnen veroorloven. Het is nu of nooit. Maar garantie op succes biedt niemand.