Wethouder T. Vloothuis (Werknemers Groepering) legt uit dat de zoektocht naar de overeenkomsten tussen het DNA van de skeletten en de Oldenzalers van nu een gevolg is van een recente grootscheepse opknapbeurt van het St.-Plechelmusplein.

„Er zijn bomen geplant, er is een natuurstenen pleinrand aangebracht en de bestrating is vernieuwd. Oldenzaal is een stad met een lang verleden. Als je hier in de bodem gaat graven, weet je bijna zeker dat je van alles tegenkomt.”

Hoewel het plein ook in 1954 op de schop is gegaan, zijn er voor de zekerheid eerst proefsleuven gemaakt om te kijken wat er onder het plaveisel zou kunnen zitten.

„Al heel snel bleek dat we over een omvangrijk bodemarchief beschikken. Dat is natuurlijk heel mooi, maar het was ook schrikken. Je moet waardevol historisch materiaal op een goede manier bewaren, en dat kost geld. Er waren schattingen dat de kosten konden oplopen tot 6 miljoen euro. Dat is naderhand gelukkig anders uitgepakt, maar bij zulke bedragen moet je even slikken.”

Onderzoek wees uit dat er in Olden­zaal sinds de achtste eeuw mensen zijn begraven op het St.-Plechelmusplein, waar toen een houten kerk stond, die later is vervangen door de kruisbasiliek van bentheimersteen.

„Men schat dat hier door de eeuwen heen zo’n 50.000 begravingen hebben plaatsgehad. Mensen zijn soms in vijf lagen boven elkaar begraven. Door de bodemgesteldheid zijn de overblijfselen zodanig bewaard gebleven dat de skeletten zich goed lenen voor onderzoek.”

In totaal hebben archeologen de afgelopen tijd skeletten en skeletdelen opgegraven van 3000 mensen, waarvan een deel wordt onderzocht. De botten zijn op geringe diepte aangetroffen. „Dat komt doordat in de loop van de eeuwen de bovenlaag verschillende keren is afgegraven”, aldus Vloothuis. „Deze vondsten zijn in de directe nabijheid van de Plechelmus­basiliek uit de bodem gehaald. Het overgrote deel van de overblijfselen in de bodem wordt dus niet onderzocht, maar blijft bewaard onder het plaveisel van het St.-Plechelmusplein. Straatklinkers met kruisjes herinneren aan de mensen die daar begraven liggen.”

De mogelijkheid van onderzoek naar zo’n groot aantal individuen is interessant voor archeologen en geschied­kundigen „Waaraan zijn mensen destijds overleden? Wat aten ze? Wat was hun sociale status? Wat zijn de invloeden van de Spanjaarden geweest? Dat kun je allemaal onderzoeken. En toen ontstond ook het idee om na te gaan of er na zo veel eeuwen nog nazaten van de overledenen in Oldenzaal wonen. Om het werkbaar te houden, moet je dan een doelgroep afbakenen. Vandaar dat we Oldenzalers hebben opgeroepen van wie de stamboom in de mannelijke lijn teruggaat tot de achttiende eeuw. Het moeten per se mannen zijn, omdat het vereiste DNA wordt aangetroffen in het Y-chromosoom waarover alleen mannen beschikken. De universiteit van Leiden verricht het onderzoek, en de uitslag wordt in 2015 verwacht.

De kans dat er overeenkomsten zijn tussen het DNA van de overleden en nog levende mannen is niet heel groot. Om te hooggespannen verwachtingen te voorkomen, vertellen we mensen dat ook. Het grootste deel van de voormalige begraafplaats wordt onberoerd gelaten. Als je voorouders daar begraven zijn, tref je geen overeenkomsten aan. Als er al wat wordt gevonden, is het een toevalstreffer”, aldus Vloothuis. „Maar dan blijft er nog genoeg over wat de moeite waard is. Er staat op het plein een maquette die toont hoe het er in het verleden uitzag. Informatie­borden maken bezoekers wegwijs. Inmiddels hebben al meer dan 3000 scholieren kennisgemaakt met de historische vondsten in onze stad.”

Het vernieuwde St.-Plechel-mus­plein wordt eind juni officieel in gebruik genomen. Het onderzoek van de skeletten is dan nog niet afgerond. Ze worden niet herbegraven onder het kerkplein, maar zorgvuldig opgeslagen en bijgezet in het lijkenhuisje op de algemene begraafplaats. „Dat is allemaal overlegd met de pastoor en de predikant, en dat gebeurt heel piëteitsvol”, verzekert Vloothuis.