Dat bleek dinsdag in een langdurig debat in de Eerste Kamer, waarin de fracties het verloop van de Eerste Kamerverkiezingen van 2011 evalueerden. Die verkiezingen verliepen nogal tumultueus, mede doordat de vraag centraal stond of het gedoogkabinet van VVD’er Rutte en CDA’er Verhagen in de Senaat een meerderheid zou behalen.

De Eerste Kamerverkiezingen van twee jaar geleden kenden ook een noviteit: door een recente wetswijziging mochten politieke partijen na de uitslag van de Statenverkiezingen geen lijstverbindingen meer met elkaar aangaan. Die wetswijziging was doorgevoerd om de verkiezing van de Senaat transparanter te maken en calculerend gedrag door politieke partijen te verminderen.

Na de Senaatsverkiezingen oordeelde de Kiesraad echter dat zo ongeveer het omgekeerde was bereikt: juist nu was er voor de kiezer geen touw meer aan vast te knopen waarom Statenleden bij de Eerste Kamerverkiezingen stemden zoals ze stemden.

Dat bracht een meerderheid in de Senaat er dinsdag toe een terugkeer naar de oude situatie te bepleiten. Alleen de PVV schaarde zich niet achter een motie van senator Koole (PvdA) die het kabinet ertoe opriep de mogelijkheid van lijstverbindingen na de Statenverkiezingen opnieuw in het leven te roepen. De SP twijfelt nog of zij de motie, waarover de Eerste Kamer volgende week stemt, zal steunen.

Minister Plasterk (Binnenlandse Zaken) toonde zich dinsdag ongelukkig met de gang van zaken. „Ik vind het niet fraai om een recente wetswijziging, op basis van slechts één negatieve ervaring, alweer zo snel terug te draaien.” Volgens de minister is de beste en makkelijkste weg om het verkiezingsproces transparanter te maken, dat partijen al vóór de Statenverkiezingen duidelijk maken welke strategische allianties ze met verwante partijen aangaan. „Het is meer een kwestie van cultuur dan van structuur.”

Als een zo grote meerderheid in de Eerste Kamer dit wil, zal de bewindsman zich echter niet tegen het plan verzetten en te zijner tijd wetgeving in gang zetten, gaf Plasterk dinsdagavond schoorvoetend toe.

Op een ander punt deed hij geen enkele concessie. De Senaat zou namelijk bovendien willen dat het kabinet meewerkt aan een onderzoek waarin het hele parlementaire stelsel, en met name de verhouding tussen Tweede en Eerste Kamer, nog eens tegen het licht wordt gehouden, om te bezien of daarin verbeteringen mogelijk zijn. Plasterk ziet niets in zo’n onderzoek.