Op de haar kenmerkende, zakelijk en tegelijk betrokken wijze deelde de vorstin maandagavond in een korte toespraak mee terug te treden, „vanuit de overtuiging dat de verantwoordelijkheid voor ons land nu in handen van een nieuwe generatie moet liggen.”

Impliciet geeft de vorstin daarmee aan dat er met haar aftreden een tijdperk wordt afgesloten. En dat is ook echt zo. Tijdens de 33 jaar die koningin Beatrix op de troon zat, is onze maatschappij drastisch veranderd.

Ondanks dat het proces van secularisatie bij haar ambtsaanvaarding in 1980 al volop gaande was, was de samenleving destijds nog tamelijk homogeen en droeg ze tal van christelijke kenmerken. Dat is nu, ruim 32 jaar later, volstrekt anders. Nederland is een multiculturele samen­leving geworden, waar een stevige seculiere wind waait en de polarisatie heerst.

Het is een grote verdienste van onze koningin dat ze in al die jaren de stabiele factor is gebleven. Zij slaagde erin de bijna 17 miljoen Nederlanders te verenigen rond de troon. Zij was een belangrijke bindende factor. Bijna alle Nederlanders houden van de koningin.

Enerzijds lukte haar dat doordat ze het koningschap op een eigentijdse manier vorm wist te geven in een sterk en voortdurend veranderende context. Ze zwichtte niet voor de druk om mee te doen aan hypes, maar hield vast aan haar eigen stijl. Juist door haar waardige optreden en haar onkreukbaarheid heeft zij de monarchie statuur gegeven in een maatschappij die steeds minder heeft met instituten.

Anderzijds toonde de vorstin zich een vrouw die intens met haar volk meeleefde, in vreugde en verdriet. Op momenten dat rampen zoals die in de Bijlmer (1992), Enschede (2000) en Apeldoorn (Koninginnedag 2009) zich voltrokken, was zij voor getroffenen en omstanders de moeder des vaderlands. Juist die warme menselijkheid op de meest moeilijke momenten maakte haar geliefd en populair.

Ook haar critici waren ervan overtuigd dat de koningin met haar volle inzet het volk wilde dienen. Op een bijna soevereine wijze stond ze boven de partijen en iedereen wist dat ze onkreukbaar was.

In haar toespraak maandagavond zei de koningin dat ze niet aftreedt omdat het ambt haar te zwaar wordt. Wie haar functioneren de laatste jaren heeft gadegeslagen, kreeg ook niet de indruk dat ze met veel moeite haar werk deed. Dat is een bijzonder voorrecht geweest. Veel burgers hebben op de leeftijd van de koningin hun werkzame leven al bijna tien jaar achter zich.

Dat is beslist bijzonder. Met name de laatste tien jaar is haar privéleven niet gemakkelijk geweest. Het overlijden van haar man, prins Claus, in 2002 was wellicht de gevoeligste slag die haar trof. De prins was niet alleen haar echtgenoot, iedereen wist dat hij ook haar belangrijkste raad­gever was.

Daarnaast moet het haar diep geraakt hebben dat er na het overlijden van haar vader, prins Bernhard, veel rumoer kwam over diens vrijbuiterig leven.

Nog geen jaar geleden trof haar een nieuwe ramp. Haar zoon Friso kreeg een ongeluk waardoor hij in coma raakte. Perspectief op zijn herstel is er eigenlijk niet.

Behalve tijdens deze drama’s wist zij ook overeind te blijven in de soms heftige discussies rond de huwelijken van haar zonen. En ondanks dat alles deed de vorstin trouw haar werk. Waar haalde zij kracht en moed vandaan?

Als het om haar persoonlijke overtuiging ging, was de koningin altijd sober. In haar kersttoespraken schroomde zij niet de naam van Jezus Christus te noemen. Maar wat Hij voor haar persoonlijk betekent, blijft het geheim van Huis ten Bosch.

Bij dit afscheid past grote dank aan de koningin en voor de komende levensavond een hartelijk à Dieu, Gode bevolen.