Achttien van de vijftig Amerikaanse staten bieden de mogelijkheid om tussentijds een gouverneur af te zetten, maar het gebeurt niet vaak. Pogingen tot een recall vinden regelmatig plaats, maar de initiatiefnemers krijgen meestal niet genoeg handtekeningen om hun plan ten uitvoer te brengen. Initiatiefnemer in Californië was politiek activist Ted Costa. „De schellen vielen mij van de ogen toen ik las dat Davis vorig jaar herkozen was door eenderde van de Californiërs die mochten stemmen. Anderhalf miljoen stemmen minder dan voor zijn verkiezing in 1998. Dat was dus geen overwinning vorig jaar, maar een stil protest van de kiezers die niet geïnteresseerd waren in de machinaties van de politieke elite”, aldus Costa.

Enkele dagen later kondigde Costa tijdens een radioprogramma waar hij als gastspreker optrad, dat hij handtekeningen ging verzamelen om Davis naar huis te sturen. „De reactie was overweldigend. Nog dezelfde dag meldden zich honderden mensen bij mij om hun handtekening te zetten en geld te geven voor deze campagne”, vertelt Costa. Hij kreeg al snel steun van Republikeins afgevaardigde en miljonair Darrell Issa, die financiële steun beloofde voor de anti-Davis-campagne.

De belangrijkste politieke grieven die mensen tegen gouverneur Davis inbrengen zijn de financiële chaos van Californië en zijn besluiteloosheid ten aanzien van de energiecrisis drie jaar geleden. Maar bijna nog belangrijker is zijn onvermogen tot een soepel contact met politieke medestanders en opponenten. En trouwens ook met z’n buren. „Net als bij zijn voorgangers organiseerden wij een welkomstparty voor Davis toen hij hier in 1998 introk in z’n nieuwe ambtswoning. Dat was altijd heel gezellig, maar bij Davis was dat anders. Hij was erg stijf tijdens onze party en sloot zich daarna op in z’n huis. Wij zien hem nooit; alleen z’n politiehonden die regelmatig komen snuffelen of er bij ons in de tuin soms bommen zijn verstopt”, vertelt Charlotte Goland, de buurvrouw van Davis. Zij steunt de campagne om haar stijve buurman weg te stemmen.

Deskundigen zijn het erover eens dat de gouverneur nauwelijks verantwoordelijk gesteld kan worden voor eerdergenoemde problemen. De energiecrisis was het gevolg van een slecht doorgevoerde deregulering, besloten onder zijn Republikeinse voorganger. De financiële crisis was het gevolg van te hoge uitgaven -waartoe was besloten tijdens de financiële boom in de jaren negentig- maar waarvoor de middelen ontbraken toen de markt instortte. Amerika’s hightech centrum Silicon Valley leverde Californië in de topjaren ruime belastinginkomsten. Toen de markt instortte droogde die bron op en bestuur en parlement in de hoofdstad Sacramento konden het niet eens worden over noodzakelijke bezuinigingen.

Davis heeft eigenlijk veel gepresteerd in de afgelopen vijf jaar. Hij heeft veel gedaan voor het onderwijs: er kwamen nieuwe scholen en een nieuw uniform kwaliteitssysteem voor alle scholen in de staat (openbare en bijzondere). Californië kreeg onder Gray Davis de strengste wapenwetten van heel Amerika. Strenge beperkingen op de vrije verkoop en alle wapens moeten voorzien zijn van een zogenaamde ”kinderbeveiliging”. Ook voor het transport heeft Davis het een en ander voor elkaar gekregen. Er werd 6,8 miljard dollar vrijgemaakt voor nieuwe projecten om Californiës files weg te werken.

Ondanks deze successen hoort men onder zijn Democratische partijgenoten soms nog scherpere kritiek op Davis dan onder z’n Republikeinse opponenten. „Davis is een centrumpoliticus, zeg maar ’rechtser’ dan veel Democraten in Californië. Een aantal initiatieven van het parlement heeft hij bijgestuurd of simpelweg geweigerd, omdat hij ze te ver vond gaan. Dat nemen veel partijgenoten hem kwalijk”, aldus politiek analist Tom Burlough van The Los Angeles Times.

Daar komt het stijve gedrag van de gouverneur bij. Davis heeft wel politieke bondgenoten die nu campagne voor hem voeren, maar hij heeft voorzover bekend maar één werkelijke vriend, zijn vrouw Sharon. „Gray Davis en Sharon hebben een goed huwelijk, maar ik weet niet of zij echte vrienden hebben”, vertelt oud-stafmedewerker van de gouverneur Steve Wilfest. Volgens sommige psychologen is het stijve gedrag van Davis een overblijfsel uit zijn kinderjaren. Hij komt uit een gezin van zes kinderen, gedomineerd door een drankzuchtige vader die later opstapte. Davis zou uit die tijd zijn voorzichtigheid hebben overgehouden, z’n wantrouwen en zijn emotionele terughoudendheid, die hem nu vaak als „koele arrogantie” worden verweten.

Dat is een groot verschil met zijn belangrijkste Republikeinse tegenstander, filmacteur Arnold Schwarzenegger. Een man zonder enige politieke ervaring, die campagne voert via slogans die soms meer vragen oproepen dan beantwoorden. Maar ”Arnie” is bekend en populair bij veel Californiërs door zijn talrijke spierballenfilms. „Hij is goed in kreten, maar weigert een debat over zaken die voor Californië werkelijk van belang zijn”, aldus Davis naar aanleiding van Schwarzeneggers weigering tot een debat met de gouverneur. De acteur krijgt discrete steun van het Witte Huis -de regering-Bush dus-, dat veel belang heeft bij een Republikeinse overwinning in Californië.

De staat beschikt namelijk over een belangrijk aantal kiesmannen (54) in het kiescollege, dat uiteindelijk beslist wie president wordt. In 2000 ontbrandde een verwoede strijd om de beslissende kiesmannen van Florida. Als de uitslag van de presidentsverkiezingen volgend jaar even krap wordt, kan een grote staat als Californië met veel kiesmannen de doorslag geven. Niet dat een overwinning van Schwarzenegger van het Democratische Californië meteen een Republikeins bastion maakt, maar het biedt wel mogelijkheden om wat men noemt de ”systemen” naar Republikeinse hand te zetten. En dat kan volgend jaar bij de presidentsverkiezingen van belang zijn.

Het gaat dinsdag overigens niet om de keus tussen gouverneur Davis en Arnold Schwarzenegger. De eerste vraag die de kiezers moeten bentwoorden is of zij vinden dat de gouverneur moet verdwijnen. Als een meerderheid dat vindt, is de volgende vraag wie hem dan moet vervangen. Naast Schwarzenegger zijn er nog ruim 130 kandidaten, onder wie Cheryl Bly-Chester. Zij is naar eigen zeggen „de beste kandidaat om ijspegel Davis te vervangen.” Cheryl duikt overal op waar massa’s bijeen zijn om Schwarzenegger toe te juichen. Daar deelt zij haar partijprogramma uit. Hoe is het om als volstrekt kansloze kandidaat aan deze verkiezingen mee te doen? „Dat vertel ik u wel, nadat ik ben ingehuldigd als nieuwe gouverneur”, lacht de zelfverzekerde Cheryl.