De ministers van Justitie en van Binnenlandse Zaken hebben donderdag op een vergadering in Brussel hiertoe besloten. Zij gaven ambtenaren de opdracht om te bekijken welke criteria geschikt zijn om een oordeel te vellen over de situatie in een bepaald deel van de wereld. Het ligt in de bedoeling dat de politici voor het einde van dit jaar overeenstemming bereiken over de concrete invulling van het beoogde gemeenschappelijk beleid.

De voorgenomen aanpak leidt tot een aanzienlijke vereenvoudiging van de procedures en zal mensen uit de als veilig aangemerkte regio’s ontmoedigen naar Europa te reizen. Overigens blijft een individuele toetsing mogelijk. Als iemand die zich hier meldt, kan aantonen dat hij in zijn geboorte- of woonland wel degelijk risico loopt, mag hij toch een asielaanvraag indienen. Over zo’n uitzonderingsregel is volgens minister Verdonk (Vreemdelingenzaken en Integratie) een afspraak gemaakt onder druk van Nederland en de Scandinavische lidstaten.

Deze partners hebben voorts aangedrongen op flexibiliteit. Breekt er bijvoorbeeld ergens een oorlog uit, dan nopen de omstandigheden wellicht ertoe snel een aanpassing van de lijst te realiseren.

Onder de EU-bewindspersonen heerst nog verschil van mening over het aanleggen van ook een opsomming van wat heet veilige derde landen. Daarbij gaat het om staten waar asielzoekers niet uit afkomstig zijn, maar waar ze wel heen kunnen. Veelal betreft het doorreislanden van waaruit ze zijn vertrokken voordat zij in Europa arriveerden en waar ze, op een eerder moment van het traject dus, al in de gelegenheid waren om bij de autoriteiten aan te kloppen voor opvang.

De UNHCR, de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties, die opereert onder aanvoering van oud-premier Lubbers, heeft bezorgdheid geuit. Zij vreest dat de plannen neerkomen op het invoeren van automatismen en roept op beslissingen over een gedwongen terugkeer altijd te baseren op een individuele beoordeling.

De VN-organisatie tekent vooral verzet aan tegen een lijst van derde landen die veilig zouden zijn. Zij is bang dat met behulp daarvan asielzoekers worden ’gedumpt’ in een natie waarmee ze nauwelijks een band hebben en waar ze misschien maar heel even zijn geweest. Als zo’n land betrokkenen niet accepteert, zitten die mensen vast op het vliegveld en krijgen zij geen enkele bescherming.

De Europese Commissie stelt de komende jaren 30 miljoen euro beschikbaar als een bijdrage in de kosten van het terugbrengen van uitgeprocedeerde asielzoekers. Verder presenteert zij volgende maand een voorstel voor de oprichting van een agentschap voor het beheer van de Europese buitengrenzen. Die bevinden zich na 1 mei 2004 voor het merendeel in de dan tot de EU toetredende lidstaten.

De nieuwe instantie gaat overheden helpen bij het afwikkelen van asielaanvragen en bij het bestrijden van illegale immigratie.