Met het Europees verbod op handel in gloeilampen in september dit jaar is een nieuw lichttijdperk ingegaan. Het traditionele peertje dooft langzaam en iedereen zal zijn huis gaan verlichten met duurzame lichtbronnen, zoals led.

Te midden van de nieuwste snufjes in de tentoonstelling is er ook ruimte voor een terugblik op het tijdperk van het gloeilicht. Bijna honderd soorten peertjes geven een impressie van de soorten gloeilampen die er in de loop van de tijd zijn gemaakt.

Dit onderdeel van de expositie begint met enkele peertjes uit de eerste jaren van het gloeilicht: drie unieke lampen van Edison en Swan uit 1896 in originele staat. Elles van Vegchel, programmamaker bij NEMO: „Het transport van zulke lampen gebeurt onder bijzondere omstandigheden. Ze worden goed verpakt en in kisten vervoerd. De meest bijzondere, unieke en onvervangbare lampen hebben wij in kleine vitrines tentoongesteld. We hebben ook nog een Swanlamp uit 1883-1890 en een Siemens & Halske uit 1890-1900. Alle gloeilampen komen uit de NEMO-erfgoedcollectie.”

Even verderop hangt een enorme bol van meer dan 30 centimeter doorsnee. Hij lijkt op een gewone gloeilamp, maar dan in het groot. Het blijkt een oud exemplaar van de vuurtoren van Scheveningen te zijn.

Ervoor staan speciale lampen voor dia- en filmprojectoren: aan de binnenkant van het glas zit aluminiumfolie die het licht bundelt.

Een met oranje lak bespoten peer trekt de aandacht. Philips vervaardigde hem in 1937 speciaal voor het huwelijk van prinses Juliana en Bernhard.

Bijzonder in de tentoonstelling zijn ook de devotielampen. De bollen lichten op in de vorm van een kaars, kruis of davidsster.

Curiosa en rariteiten zijn er te over in de expositie. Gloeilampen in allerlei kleuren, vormen en maten. Zoals een peertje versierd met tekeningen of een lampje in de vorm van een ananas.

Meer dan honderd jaar gloeilicht leverde een grote diversiteit aan lampen op. Nu er een nieuw lichttijdperk is aangebroken, zal er wat de gloeilamp betreft niet veel meer ontwikkeld worden. Led heeft de toekomst.

Licht is… mode

Zo’n 2000 ledlampjes zijn er verwerkt in deze futuristisch aandoende jurk. De Nederlandse modeontwerper Leon Klaassen Bos vervaardigde hem speciaal voor de tentoonstelling in NEMO.

Na een druk op de knop begint het kledingstuk te flitsen. Honderden ledlampjes lichten tegelijk of na elkaar op. Paars, blauw, groen, geel en rood.

Hoe de jurk aan elektriciteit komt? De draagster van de japon hoeft niet rond te lopen met snoer en stekker. Normaal gesproken zou je met deze jurk 29 kilo aan batterijen mee moeten torsen. Dankzij de nieuwste generatie batterijen valt de ballast mee. Het gewicht komt op maar 5 kilo.

Ledlampen kunnen door hun grootte en de beperkte warmte die ze produceren relatief makkelijk in stof en kleding verwerkt worden. Steeds vaker gebruiken modeontwerpers lichttechniek in kleding om spectaculaire effecten te creëren. Zo zijn er online al verschillende T-shirts te koop waarin ledverlichting is verwerkt.

Licht is… gezondheid

Ledlicht kan ook wat betekenen voor de gezondheidszorg. Zo wordt het bijvoorbeeld eenvoudiger om baby’s met geelzucht te behandelen. De ziekte ontstaat door een te hoog gehalte van de stof bilirubine in het bloed. Pasgeborenen kunnen deze stof soms niet goed afbreken doordat hun lever nog niet goed werkt.

Om geelzucht tegen te gaan worden baby’s onder een blauwe lamp gelegd. Blauw licht breekt het bilirubine in het bloed af. Omdat ledlicht gemakkelijk verwerkt kan worden in een dekentje verbetert dit de huidige lichttherapie.

Licht is… ontwikkeling

Op aarde leven ruim 1,5 miljard mensen die niet zijn aangesloten op het elektriciteitsnet. Deze mensen –in vooral derdewereldlanden– gebruiken lampen die kerosine verbranden. Nadelen van die lampen zijn de brandgevaarlijkheid en de giftige dampen die ze produceren.

Voor deze wereldburgers ’s avonds dus geen elektrisch licht. Hoewel? Daar is –dankzij led– verandering in gekomen. Ledlampen gebruiken zo weinig energie dat slechts een klein zonnepaneeltje –van zo’n 10 vierkante centimeter– al voldoende is om een soort zaklantaarn op te laden die acht uur kan branden.

Ledlicht staat in zulke landen voor ontwikkeling. Onderzoek wijst uit dat kinderen en jongeren betere schoolresultaten halen doordat ze ’s avonds makkelijker kunnen studeren.

Licht is… sfeer

Kleuren hebben invloed op de gemoedstoestand van mensen. Met ledverlichting is het eenvoudig om de kleur van je interieur aan te passen. De gloeilamp straalt van nature één ‘kleur’ licht uit. Bij led is dat anders. Welke kleur het lampje geeft hangt af van het gebruikte chemische elementen in de led.

Houd je een feestje, ben je hard aan het werk of heb je een romantisch dineetje voor twee? Bij elke gelegenheid past wel een kleur.

Zo is het wetenschappelijk bewezen dat mensen zich veiliger voelen door de kleur blauw in openbare ruimtes. Of dat winkeliers beter geen oranje verlichting kunnen aanbrengen: er wordt dan minder verkocht.