In Nederland zijn ten minste vijf fabrikanten actief die volledig digitaal aangestuurde orgels bouwen. Met behulp van innovatieve technieken proberen zij het geluid van een pijporgel op alle fronten na te bootsen, een poging waarbij opmerkelijke verbeteringen hoorbaar zijn. Niettemin krimpt de vaderlandse afzetmarkt en brokkelt de belangstelling, met name onder jongeren, verder af.

Na de jaren tachtig kwam de klad in de handel van elektronische orgels, niet alleen omdat andere, goedkopere klavierinstrumenten de markt overspoelden. Zo was er in het dealerkorps sprake van wildgroei, wat ten koste ging van service. Bovendien kruipen veel jongeren liever achter een computer dan dat ze op de orgelbank plaatsnemen.

Deze tendens is ook binnen de reformatorische gezindte waarneembaar, zegt G. A. van de Weerd, directeur-eigenaar van Johannus Orgelbouw. „Nergens anders in de wereld staat het orgel nog zo hoog aangeschreven, maar de vanzelfsprekendheid dat een gezin een orgel in huis neemt, is voorbij. Daarmee verdwijnt ook een ander groot goed: op zondag zingen bij het orgel. Het instrument moet nu concurreren met de woning, de auto, de pc en vakanties. Heel zwartwit: Calvinistische kostwinnaars werken keihard voor deze zaken en hebben nauwelijks tijd en puf voor het gezinsleven. Op zondag ligt vader moe op de bank…”

Het afgelopen decennium verbreedde eveneens het muzikale repertoire van de bevindelijk gereformeerden. Sowieso verstomde het geluid van het ouderwetse trapharmonium sinds het elektronische orgel vanaf de jaren zestig in zwang raakte. Inmiddels vullen de klanken van (digitale) piano, klarinet, panfluit en gitaar menige huiskamer.

De orgelindustrie probeert -al dan niet met hulp van de dealers- het tij te keren door enerzijds concertseries met populaire organisten, shows en open dagen te organiseren, anderzijds door hun producten van steeds meer ’toeters en bellen’ te voorzien. Speciale aansluitingen maken het mogelijk om keyboards, synthesizers en ”sound modules” aan het digitale orgel te koppelen. Men kan eigen muziek opnemen, eventueel via de computer bewerken en printen.

Hoewel de spoeling dunner wordt, blijft het aanbod aan orgels onverminderd groot. Dealers denken met aanzienlijke kortingen de kooplust te kunnen aanwakkeren. Een zorgelijke ontwikkeling, meent Van de Weerd. „Als de fabrikanten ophouden elkaar te bestrijden, zal de branche meer verkopen. Dat is in ons aller belang. Als we gezamenlijk het digitale orgel nog beter maken, wordt de markt vanzelf breder. We moeten ons op de klant richten en niet vechten om tegen elke prijs een orgel te verkopen.” De marktleider in Nederland („nummer twee van de wereld”), sinds 1968 actief, ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. „De afzet van Johannus wordt alleen maar beter. In Nederland is sprake van een enorme kerkverlating. Velen van hen zijn echter opgevoed met psalmen en gezangen. Ze gaan als ze ouder worden niet zo gauw meer naar een kerk, maar grijpen toch terug op een orgel. Ik ontmoet ze op onze concertseries. Daar zingen ze met tranen in de ogen psalmen mee.”

voetnoot (u17(Zie ook pag. 31: ”Koop een orgel met eigen oren”.