Lommerrijk is de Maliebaan in Utrecht in dit jaargetijde niet. Het doet de brede laan niet inboeten aan allure. Monumentale panden rijgen zich aaneen. Halverwege zetelt het Oranje Fonds. Het statige pand vormt een passend decor voor de koninklijke stichting.

Directeur Ronald van der Giessen zwaait er de scepter. Het fonds viert zijn tienjarig jubileum. Donderdag heeft de slot­bijeenkomst plaats in Den Bosch. Honderden initiatiefnemers van projecten die het Oranje Fonds steunt of steunde, zijn er te gast.

Natuurlijk zullen prins Willem-Alexander en prinses Máxima als eregasten aanwezig zijn. Zij zijn beschermheer en beschermvrouw van het fonds. Op 1 februari 2002 kregen de prins en de prinses het Oranje Fonds als huwelijkscadeau van de bevolking. Een wens waarmee het paar een van zijn taken vormgeeft: saamhorigheid creëren in het land en zorgen dat de inwoners zich met elkaar verbonden voelen.

De afgelopen tien jaar steunde het Oranje Fonds meer dan 20.000 sociale initiatieven in het hele koninkrijk met geld, kennis, contacten en ideeën. Van het opknappen van speeltuinen voor buurtverenigingen en het aanleggen van buurtmoestuinen tot het organiseren van sportactiviteiten voor jongeren en taallessen voor allochtone vrouwen.

Naastenliefde

Het Oranje Fonds start in 2002. Zonder beleidsplan, maar met een enorme dosis ambitie. Van der Giessen wordt aangezocht als directeur. „Het bestuur en beschermpaar zijn open te werk gegaan. We stelden onszelf één vraag: Hoe begin je sociale cohesie, onderlinge samenhang, vorm te geven in het koninkrijk? Die eenvoudige vraagstelling was ons uitgangspunt.”

Van der Giessen kijkt terug op een –naar eigen zeggen– buitengewoon stimulerende periode. Inmiddels zijn vijftig medewerkers bij het Oranje Fonds in dienst. Afgelopen jaar zijn 7000 initiatieven in het leven geroepen. „Dat betekent 7000 keer: ”Hoera””, glimlacht Van der Giessen. „Overal waar je komt, is het feest. Het Oranje Fonds is er voor alle Nederlanders. In steeds meer buurten wordt gekeken naar mogelijkheden om sociale cohesie te stimuleren. Inmiddels wordt het fonds door tienduizenden groepen gesteund.”

Het Oranje Fonds draagt wezenlijk iets bij aan de samenleving, concludeert Van der Giessen. „Er wordt positieve energie op burgers overgebracht. Dat schept verbondenheid. En door de toegankelijkheid is het voor elke Nederlander mogelijk om deel te nemen aan activiteiten die Nederland socialer maken. Een activiteit hoeft niet duur te zijn. Een kopje koffie vormt het basismodel. Burendag is daarvan het bewijs; samen koffiedrinken verbindt een buurt.”

Naast de gemeentelijke activiteiten en de jaarlijkse Burendag is NLdoet een jaarlijkse doeltreffer. Afgelopen jaar staken meer dan 300.000 vrijwilligers de handen uit de mouwen. Dat de koninklijke familie een handje helpt, geeft het initiatief een extra stimulans. Zo gaf koningin Beatrix afgelopen jaar poedels een schoonmaakbeurt en namen prins Willem-Alexander en prinses Máxima de verfkwast ter hand. Toch heeft het grootste landelijke vrijwilligersproject zichzélf op de kaart gezet. „Het project is succesvol en duurzaam omdat elke burger zich aan kan sluiten. Het begint op individueel niveau; iedereen kan iets betekenen voor zijn of haar naaste. Uiteindelijk is naastenliefde de kern van cohesie.”

De sociale activiteiten laten Van der Giessen persoonlijk niet onberoerd. „Juist wat er achter de schermen gebeurt, verdient de aandacht. De formule van bijvoorbeeld maatjesprojecten is eenvoudig, maar uiterst succesvol. Het raakt me enorm als ik zie wat coaching concreet uitwerkt. Het is geweldig om te zien hoe ex-gedetineerden en ex-psychiatrische patiënten baat hebben bij de steun die ze van anderen krijgen. Met een uurtje bezoek per week maak je het verschil in hun dagelijks leven. Als ik hun ervaringen hoor, hou ik het niet droog. Het ontroert me elke keer weer.”

Verjaardagscadeau

Een prins en prinses als beschermpaar genereren voldoende publiciteit voor het fonds. Dat prins Willem-Alexander en prinses Máxima een louter symbolische functie vervullen, ontkracht Van der Giessen ten stelligste. „Het Oranje Fonds is van hen, dus hun betrokkenheid is erg groot. Hun inzet is vergelijkbaar. Bijna elke week legt een van beiden een bezoek af aan een initiatief dat gesteund wordt door het Oranje Fonds. Van het Drentse Gasselternijveen tot Reuver, in Limburg. Dat gebeurt aangekondigd, maar ook onaangekondigd. Juist die laatste bezoeken zijn het mooist, omdat er van tevoren geen opknapbeurt kan worden geregeld en de prins en prinses inzicht krijgen in de situatie zoals die op dat moment is.”

Bevoegdheid om besluiten te nemen, hebben de kroonprins en zijn vrouw niet. Toch heeft eén keer per jaar een werkoverleg plaats. Naast een evaluatie van lopende projecten worden nieuwe trends en programma’s besproken.

De invloed van Willem-Alexander en Máxima is volgens Van der Giessen waarneembaar. „Het paar spreekt ontzettend veel mensen uit allerlei geledingen. De resultaten van hun ontmoetingen brengen ze tijdens de vergadering in. Zo steunen ze het fonds ook in de inhoudelijke ontwikkeling.”

Een prachtig voorbeeld is volgens de directeur het project ”Kinderen maken muziek”; een initiatief waarbij duizenden kinderen in groepsverband een instrument leren spelen. Prinses Máxima is de initiatiefneemster. Ze vroeg het als cadeau ter gelegenheid van haar veertigste verjaardag. „Samen met de prinses en een aantal deskundigen heb ik een ochtend om de tafel gezeten om het programma op te stellen. Geweldig om te zien hoe het project aanslaat. En het bewijst dat individuele initiatieven zo omhooggetrokken kunnen worden dat ze een nationaal succes worden.”

De verbinding met het prinselijk paar wekt eveneens buitenlandse interesse. Zo deed sjeika Mozah, echtgenote van de sjeik van Qatar, begin oktober Nederland aan. Samen met prinses Máxima bezocht ze onder andere het nieuwe programma ”Kansen voor jongeren” in Amsterdam en wisselden de twee ervaringen uit van het Oranje Fonds.

Naast de werkbezoeken treedt het beschermpaar elk jaar op tijdens de uitreiking van de Appeltjes van Oranje in Paleis Noordeinde. Jaarlijks worden drie initiatieven bekroond met een bronzen beeldje en een geldbedrag van 15.000 euro.

Een hoogtepunt, volgens Van der Giessen. Niet alleen vanwege het feestelijk karakter van de bijeenkomst, maar ook door de voorbeeldfunctie die de sociale initiatieven hebben.

Jongeren

Tien jaar Oranje Fonds lijkt als succesverhaal samen te vatten. Schaduwranden schijnt de grootste sociale organisatie van Nederland niet te kennen. Reëel? Van der Giessen glimlacht. „We beoordelen de resultaten niet op minder positieve ervaringen. Onze programma’s richten wij zo in dat ze altijd gewenste effecten hebben. Natuurlijk, soms dalen bezoekersaantallen bij projecten. Of loopt de communicatie tussen gemeentelijke uitwisselingsprojecten niet soepel. Je blijft afhankelijk van individuen. Desondanks blijven we insteken op succes, en dat kunnen we ook altijd boeken.”

Tijdens de slotbijeenkomst in Den Bosch worden twee lang­lopende programma’s beëindigd: Taalontmoetingen en het Stimuleringsprogramma mentorprojecten. Wegens succes. Het stimuleringsprogramma bereikte meer dan 4000 jongeren. Vrijwilligers coachten hen bij de overgang van basis- naar voort­gezet onderwijs of om een diploma te halen.

Taalontmoetingen is het langstlopende programma van het Oranje Fonds. Vrijwilligers geven allochtone vrouwen Nederlandse les; vrouwen die vaak al lang in Nederland wonen, maar de taal nog niet machtig zijn en daarom geïsoleerd leven.

Naast de beëindiging worden de komende jaren nieuwe projecten opgestart. Van der Giessen zet met name in op jongeren. „Neem het laatste onderzoek van het Centraal Planbureau. Het blijkt dat de schooluitval onder jongeren schrikbarend toeneemt. Schandalig dat het tij niet valt te keren. Ik ben ervan overtuigd dat wij de sleutel hebben om er een positieve wending aan te geven. Met coaching en mentoraat valt veel inzet te creëren.”

Het project ”Etentje voor een ander” is vorige maand gestart. „Zo’n 800.000 mensen eten elke dag alleen. Eenzaamheid is een hardnekkig probleem. Daar besteden we de komende periode nadrukkelijk aandacht aan. Iedereen kan iets voor de naaste doen. Die oproep zal het Oranje Fonds blijven uitdragen.”

Beschermpaar over Oranjefonds

Tien jaar Oranje Fonds betekent tien jaar huwelijk voor prins Willem-Alexander en prinses Máxima. Ter gelegenheid van hun huwelijksjubileum vertelden ze eerder dit jaar in een interview over hun betrokkenheid bij het fonds. Het beschermpaar gaf aan nog steeds erg blij te zijn met het cadeau dat ze voor hun huwelijk kregen.

Vooral de Burendag die het fonds organiseert, is volgens het prinselijk paar een erg goed initiatief. „Het is meestal in september, een moment dat de hectiek van de zomer achter de rug is”, zegt Willem-Alexander. „Het is een moment om samen tot rust te komen voor de donkere dagen.”

Het prinselijk paar is verrast door het succes van het Oranje Fonds. „Dit konden we niet voorzien, maar het is wel wat wij hoopten”, zegt prins Willem-Alexander. „Mensen verbinden, mensen mee laten doen, dat hoopten we via steun van dit fonds te bereiken. Bovendien was dit cadeau echt een wens van Máxima en mij. Dat het ooit tot zo’n groot fonds uit zou groeien hadden we nooit durven hopen.” Prinses Máxima: „Het kan altijd meer en beter, maar ik ben heel trots op alles wat het Oranje Fonds doet.”