Digitaal archief gereformeerde voorman Kuyper aan VU gepresenteerd
AMSTERDAM – Het persoonlijk archief van Abraham Kuyper is sinds woensdag deels voor publiek toegankelijk via internet. Het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme aan de VU vierde dat met het minisymposium ”Kuyper digitaal”.
„Zijn ijdelheid zou gestreeld zijn”, zei kerkhistoricus dr. Jasper Vree tijdens de presentatie van het digitale archief voor zo’n vijftig toehoorders in een zaal van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Abraham Kuyper (1837-1920) bewaarde van alles over zichzelf, onder meer een briefje waarop hij als 10-jarige zijn bekering beschreef en zijn ernstige voornemen om voortaan „het kwade te vlieden en het goede na te streven.” Het briefje uit 1848 is een van de oudste archiefstukken die nu online te bekijken zijn.
Volgens Vree, die het Kuyperarchief veel gebruikt, zijn er verschillende redenen om eens een kijkje te nemen op de website. De persoonlijke documenten, brieven en preken geven bijvoorbeeld achtergronden bij de ontwikkeling van de jonge Kuyper en de werken die hij schreef, zoals zijn ”Commentatio” (1860) waarin hij zijn ideeën over de kerk uiteenzette.
Kuyper kun je ook lezen om zijn stijl, meent Vree. „Hier is hij liefkozend, daar poneert hij een stelling of probeert hij te entertainen. Het zijn allemaal vingeroefeningen voor zijn latere politieke carrière.” Volgens de kerkhistoricus was de schrijver Multatuli Kuypers retorische voorbeeld; hij probeerde zich ook te meten aan filosoof Friedrich Nietzsche (1844-1900), die hij de Duitse Multatuli noemde. „Tegen hun thesen zijn antithese.”
De gedigitaliseerde brieven van Kuyper zijn niet altijd even goed leesbaar, vertelt archivaris Hans Seijlhouwer. Dat komt onder meer door „de hinderlijke gewoonte om de brieven eerst van links naar rechts te schrijven, dan de pagina een kwart slag te draaien en over het geschrevene met de brief verder te gaan.” Ook de kwaliteit van de inkt en van het papier laat hier en daar te wensen over. Gelukkig kan de tekst op de website vergroot worden, zoals Seijlhouwer tijdens het symposium in een korte demonstratie liet zien.
Het nieuwe digitale archief maakt het voor onderzoekers en belangstellenden mogelijk om voortaan vanuit huis te graven in documenten van en over Kuyper. Op dit moment maken enkele honderden onderzoekers per jaar gebruik van het tastbare archief van Kuyper in het gebouw van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme (1800-heden) in Amsterdam, schat Seijlhouwer. ,Daarnaast krijgen we veel vragen van mensen die bijvoorbeeld in Limburg wonen, of we iets voor hen willen nazoeken.” Seijlhouwer hoopt dat de digitalisering de belangstelling voor het archief zal doen toenemen.
Het Kuyperarchief omvat ook brieven aan Kuyper. Er waren nogal wat „kleyne luyden” die met hem correspondeerden, en het komt vaak voor dat mensen die op zoek zijn naar hun voorouders zo bij Kuyper belanden.
Jasper Vree haalt het voorbeeld van voetbaljournalist Hugo Borst aan. Die stuitte in het programma ”Verborgen verleden” op brieven van zijn voorvader MacPherson, die Kuyper ooit om financiële steun verzocht. In zijn column in het Algemeen Dagblad zei Borst dat hij ontroerd was door de brieven en ze „opwindender” vond dan het doelpunt van Ajacied Mounir El Hamdaoui van die week.
Negenduizend brieven
Alles mag dan nu gedigitaliseerd zijn; nog lang niet alles is beschikbaar. Van de 9000 brieven uit Kuypers nalatenschap is ongeveer een kwart te bekijken. Wie de website bezoekt zal dus regelmatig correspondentie missen die al wel staat aangekondigd. Het is, zoals Seijlhouwer het formuleert: „work in progress.” Het hele archief beslaat 73 archiefdozen met brieven, documenten en foto’s. Alles is al wel gedigitaliseerd, in ongeveer 64.000 opnamen, waarvan de helft nu online staat.
Wanneer de rest gepubliceerd wordt, is nog onduidelijk. Door bezuinigingen en het vertrek van medewerkers aan Princeton Theological Seminary in de VS, samen met de VU de drijvende kracht achter het project, liep de digitalisering van het archief vertraging op. Ook aan de VU dreigen bezuinigingen roet in het eten te gooien. Seijlhouwer kan daarom niet zeggen op welke termijn het Kuyperarchief volledig beschikbaar komt. Maar wie dat wil, kan zich nu al op een snelle en toegankelijke manier toegang verschaffen tot een groot aantal documenten uit het persoonlijke leven van Abraham Kuyper.
