Juist wanneer beide partijen in een formatie in gelijke mate “au” hebben gezegd, ontstaat een stevig fundament voor politieke samen­werking. Niemand voelt zich dan tekortgedaan. Wat rest, is samen de strijd aangaan met de boze buitenwereld.

Na echter het regeerakkoord in politiek en samenleving is neergedaald, ligt het slagveld er anders bij. Nú blijkt dat verreweg de zwaarste en heftigste kritiek neerkomt op het hoofd van Rutte. Sámen pijn lijden? Zeker, maar dan wel doordat de een een splinter in zijn vinger heeft en de ander kampt met een hersenschudding.

Dat verschil in pijn lijden komt vooral door een verschil in reactie van de twee achterbannen. Waar Samsom tamelijk moeiteloos zijn interne bijpraatsessies doorkomt, richt dagblad De Telegraaf, toch vanouds een typische VVD-bondgenoot, in gif gedoopte pijlen op de liberalen. In chocolade­letters kopt de krant vandaag dat „de VVD-achterban woedend” is, terwijl het een portret van Karl Marx plaatst naast dat van “Marx” Rutte. Oei, dat komt aan!

Voeg daarbij de mokerslag die VVD-prominent Wiegel woensdag uitdeelde („Rutte nivelleert meer dan Den Uyl”), en het beeld zet zich vast dat de huidige VVD-top zware tijden doormaakt. Dat de PvdA-leiding wellicht in de nabije toekomst hetzelfde lot wacht, namelijk wanneer Nederland doorkrijgt wat alle ingrepen in sociale zekerheid en arbeidsmarkt precies inhouden, is een ander verhaal. Dat helpt de VVD op dit moment niet uit de penarie.

Dát Rutte –ook uit eigen gelederen– kritiek krijgt, is goed beschouwd niet verwonderlijk. Probleem is niet alleen dat hij als liberaal stevig nivelleert, maar vooral dat hij dat op een merkwaardige, niet-logische manier doet. De nieuwe coalitie wil toch af van allerlei vestzak-broekzakbetalingen? Zij schrapt toch de zogeheten zorgtoeslag omdat dit in de praktijk slechts een bureaucratisch rondpompen van geld is? Waarom dan vervolgens kiezen voor een zorg- en belastingsysteem waarin niet de hoogste inkomens, maar de hogere middeninkomens het hoogste percentage van hun salaris moeten afdragen? En waarom het probleem dat door de nieuwe zorgpremies bij de middeninkomens ontstaat dan proberen te repareren via de belastingtarieven?

Hier zit zonder meer een zwakke steen in het gebouw van het regeer­akkoord. Zeker, Rutte de Rekbare heeft het met behulp van zijn elastische persoonlijkheid weten te brengen tot een tweede kabinet onder zijn leiding. Maar zijn politieke meegaandheid heeft een prijs. Soms springt een stuk elastiek na heel lang nóg verder te zijn uitgerekt, in iemands gezicht terug.

Voor Rutte geldt nu: Tom Poes, verzin een list. Eigenlijk resteert de liberale voorman weinig anders dan de tactiek die VVD en CDA de PvdA vaak verwijten: na een gesloten akkoord toch, op een slimme wijze, proberen “terug te onderhandelen.”