De zevenkoppige evaluatiecommisie onder leiding van burgemeester Ton Rombouts van Den Bosch ziet ook in de onbekendheid van lijsttrekker Sybrand van Haersma Buma en de andere kandidaten een oorzaak van de terugval van 21 naar 13 zetels. Maar de verklaring van de nederlaag kan hierin „niet primair gezocht” worden.

Er hoeven geen koppen te rollen. De leden willen „geen bijltjesdag”, aldus Rombouts. Het rapport roept de leden dan ook op om zich achter partijleider Buma en partijvoorzitter Ruth Peetoom te scharen. Niet dat er geen kritiek is op Buma. Het laten vallen van de langstudeerboete zoals Buma aan het begin van de campagne deed „tastte het beeld van betrouwbaarheid van onze standpunten aan”.

Koers

Die standpunten waren niet helder. Het is „gaandeweg onduidelijk geworden waar het CDA voor staat”, aldus de commissie. „We herkenden de gemeenschappelijke waarden niet meer”, maar een koerswijziging is niet nodig. Wel moet de nieuwe middenkoers die is ingezet onder Peetoom nu echt vorm krijgen.

Het feit dat niemand wist waar de partij voor moest staan, resulteerde in onenigheid. Er was ruzie over de keuze om in 2010 een regering te gaan vormen die gesteund werd door de PVV. Dat leidde tot grote verdeeldheid in het CDA en een derde stemde tegen de samenwerking met Geert Wilders. Ook Mauro (de jongen uit Limburg die terugmoest naar Angola) en de Hedwigepolder zorgden voor tweespalt. „Door deze verdeeldheid waren we niet geloofwaardig”, oordeelt de commissie.

Ook rakelde hij de discussie over de C in het CDA weer op. Hij raadt aan minder nadruk te leggen op het christelijke als ze een brede volkspartij in het midden wil worden. Niet iedereen op het congres was daar blij mee.

Herstel

Werken aan het herstel van de eenheid gaat lang duren. Dat is een kwestie van „eerder jaren dan maanden”. Want de partij is volgens de commissie nog te veel met zichzelf bezig. Het contact met de basis is verloren, vooral in de steden. De CDA-fractie in de Tweede Kamer moet het voortouw nemen bij het herstellen van deze band. Die Kamerleden mogen trouwens een „eigentijds en onderscheidend geluid” laten horen.

Nieuw CDA

Sybrand van Haersma Buma wil werken aan een nieuw CDA met een sociaal hart

Hij wil een moeilijke periode afsluiten en de kloof die binnen de partij is ontstaan weer dichten. De keuze om met de PVV in zee te gaan in 2010 heeft „diepe wonden” geslagen in het CDA, zei hij.

Het CDA moet een middenpartij worden voor iedereen. „Een CDA’er vraagt je niet naar je geloof, wel naar je houding in de samenleving.” Verscheidenheid ziet hij als kracht, niet als ballast.

Hij omarmt daarmee het rapport van de commissie-Rombouts die de verkiezingsnederlaag onderzocht.

Voor het CDA heeft de lokale agenda nu prioriteit, zei Buma. In 2014 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. „Want het is de lokale maat die het beste past.” Op lokaal niveau is de partij nu nog sterk vertegenwoordigd.

Wandelgangen

In de wandelgangen was weinig wanklank op het rapport te horen. Volgens oud-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, Pieter van Geel, heeft Rombouts „precies gevoeld waar de pijn zit”. Onno Ruding, oud-minister van Financiën, ziet echter weinig reden om weer een discussie over het christelijke gehalte te beginnen. „Wij zetten vroeger zwaar in op het christelijke en trokken toch veel kiezers die niet christelijk waren.” Kamerlid Sander de Rouwe vindt het debat voor fijnproevers.

Voor het eerst sinds zijn vertrek als partijleider in 2010 was Jan Peter Balkenende weer op een CDA-congres. Hij reikte een prijs uit die naar hem is vernoemd.