Een miniatuurstadje als eerbetoon aan de oorlogsheld Maduro
Villa Dorrepaal in de gemeente Leidschendam-Voorburg heropent vrijdag zijn deuren. Het historische gebouw werd voor 1,5 miljoen euro gerestaureerd. Hier onderscheidde oorlogsheld George Maduro zich in de meidagen van 1940 door de villa eigenhandig op de Duitsers te heroveren.
Het Joods Cultureel Historisch Museum te Curaçao schenkt de eigenaar van het monument daarom bij deze gelegenheid een fotoreproductie van het schilderij ”De slag bij Villa Dorrepaal”, een uniek werk dat vertelt van een opmerkelijke geschiedenis die leidde tot de oprichting van Madurodam, zestig jaar geleden.
George J. Levy Maduro wordt op 15 juli 1916 geboren op Curaçao. Op zijn tiende gaat hij in Nederland naar de middelbare school. Daarna moet hij vanwege oorlogsdreiging zijn rechtenstudie afbreken. Als reserve tweede luitenant van het Wapen der Cavalerie wordt ook Maduro gemobiliseerd. Om niet op te vallen schrapt hij net als veel familie op Curaçao het ”Levy” uit zijn dubbele achternaam: voortaan is het George John Lionel Maduro, de initialen blijven gelijk. Als op 10 mei 1940 de Duitsers binnenvallen, houdt het Nederlandse leger op een aantal strategische punten stand tegen een Duitse overmacht. Een van de helden uit die korte strijd is de jonge Curaçaoënaar.
Oranjehotel
Direct op 10 mei 1940 onderscheidt Maduro zich door „daden van moed, beleid en trouw.” Als pelotonscommandant neemt hij op eigen gezag het Duitse steunpunt Villa Dorrepaal in. Maduro gaat zelf als eerste op de vijand af. Ondanks zwaar vijandelijk vuur stormt hij over de toegangsbrug en dringt als eerste de villa binnen. Daar neemt hij eigenhandig Duitsers krijgsgevangen. De Haagse pers is vol lof over deze heldendaden. Dit keert zich na de capitulatie echter tegen hem: Maduro wordt in zijn Leidse studentenhuis gearresteerd. De jonge Joodse Antilliaan krijgt logies in de beruchte strafgevangenis Oranjehotel in Scheveningen. Na een halfjaar weet hij vrij te komen en weigert daarna de verplichte Jodenster te dragen. Hij kiest voor het actieve verzet en duikt onder bij de familie Wttewaal van Stoetwegen. Als in die tijd zijn Leidse huisbaas overlijdt, duikt Maduro weer voor even op bij de begrafenis, in onberispelijk jacquet.
Later, tijdens het organiseren van een ”Spanjeroute” voor neergeschoten geallieerde piloten, wordt George Maduro verraden en in België gearresteerd. In Straatsburg ontsnapt hij weer uit de gevangenis. Bij een moedige bevrijding van een medegevangene grijpen de Duitsers hem opnieuw. In het concentratiekamp Saarbrücken hoort hij nog de kanonnen van de geallieerden. Na een lange dodenmars naar kampen die verder van de vuurlinie liggen sterft Maduro op 9 februari 1945 in Dachau, ver van zijn Caraïbisch geboorte-eiland. Zijn lichaam wordt verbrand.
Startkapitaal
De Portugees-Joodse familie Levy Maduro woont al sinds 1672 op Curaçao. Een overgrootvader van George is er de stichter van de bank Maduro & Sons, voorloper van de huidige gerenommeerde Maduro & Curiel’s Bank (MCB). Zijn vader zet de bankonderneming voort en bouwt deze verder uit. Zoon George zal de traditie –vanwege zijn sterven op jonge leeftijd– niet voortzetten.
Ter nagedachtenis aan hun omgekomen zoon willen zijn ouders een monument creëren. De Nederlandse mevrouw Boon van der Starp weet de bedroefde familie te interesseren voor een op te richten miniatuurstad bij Den Haag. De Maduro’s stellen een startkapitaal van 100.000 gulden beschikbaar, voor die tijd een enorm bedrag. Het Nederlandse bedrijfsleven geeft aanvullende financiële hulp. Als naam wordt dus ”Madurodam” gekozen; het adres is George Maduroplein 1. De 14-jarige Beatrix wordt in 1952 de eerste burgemeester.
Al eerder, in 1946, krijgt de Curaçaoënaar postuum het ridderkruis der vierde klasse der Militaire Willemsorde, verleend voor zijn wapenfeit bij Villa Dorrepaal. Dit is de hoogste onderscheiding die ooit aan een Joodse inwoner van Curaçao is toegekend. Koningin Wilhelmina schrijft bij die gelegenheid aan zijn ouders: „Met trots zal ik zijn daden blijven gedenken.”
In een interview met de Haagse Courant (8 februari 1955) vertelt zijn hospita: „Zijn ouders waren rijk, maar hij leefde zelf tamelijk zuinig. Toen hij nog een kleine jongen was ging hij eens met zijn vader naar New York. Hij kreeg kiespijn en liet zonder verdoving de kies trekken: dat scheelde een dollar.”
Familie op Curaçao
Vader Joshua (Jossy) Levy Maduro overlijdt in mei 1966 op Curaçao. Tot in de jaren 80 van de vorige eeuw onderhoudt Madurodam nog contacten met de naar New York verhuisde en in 1992 te Lausanne overleden moeder Rebecca (Beca). Ze liggen op Curaçao naast elkaar begraven op de monumentale Israëlitische begraafplaats Berg Altena. Omdat zoon George geen graf heeft is later tussen de ouderlijke graven een plaquette geplaatst.
Op Curaçao woont nog steeds familie van George Maduro. Zijn achternicht Ena Dankmeijer-Maduro (92) herinnert zich haar laatste contact met George in 1939, toen ze met haar ouders op reis in Europa was. „Hij was heel aardig. Ik ben in Scheveningen nog met hem uit geweest.” Zelf wist ze nog net op tijd Europa weer te verlaten. „Eind augustus 1939 stapten wij in Le Havre aan boord van de Westerdam van de Holland-Amerika Lijn. Veel Amerikanen probeerden weg te komen. De Nederlandse zmbassade in Parijs regelde een hutje: mijn moeder en ik hadden een bed, mijn vader moest op de grond. Op zee was gevaar voor mijnen.”
Ena stichtte later een bibliotheek met judaïca en boeken van de Antillen. „Ik verzamel alle publicaties over deze regio en over het Sefardische Jodendom in het bijzonder. Ook over George Maduro en ons eiland tijdens de Tweede Wereldoorlog is hier materiaal.” De Mongui Madurobibliotheek bevindt zich in een prachtig, gloednieuw gebouw en is op werkdagen ’s ochtends open voor publiek.
Snoa
In het oude stadshart van Willemstad bevindt zich de unieke 18e-eeuwse synagoge Mikvé Israel-Emanuel, nog volop in gebruik bij de Joodse gemeenschap. Daar is ook het Joods Cultureel-Historisch Museum. Beheerster Myrna Moreno ontvangt er jaarlijks vele bezoekers, meest Amerikaanse toeristen. „Voor Nederlanders is hier een opmerkelijk schilderij. Op het doek gaat de slag bij Villa Dorrepaal onder toeziend oog van militair Maduro over in de Holocaust. Jos Hilgers, destijds werknemer in een van de Madurobedrijven hier op het eiland, schonk zijn werk aan de ouders van George.”
Beau Séjour (Mooi Verblijf) uit 1875 is het geboortehuis van George Maduro. Veel Joden trokken in die tijd uit de krappe binnenstad naar het ruimere Scharloo en bouwen er uitbundige villa’s. Nu huist er de vertegenwoordiging van Nederland, zeg maar: de Nederlandse ambassade binnen het koninkrijk. Marius Noort (43) werkt er als senior beleidsmedewerker politiek & media. „Het is denk ik een van de mooiste van de Joodse villa’s hier. In veel andere gerestaureerde monumenten zijn meer concessies gedaan aan luxe en woongenot. Ons pand is heerlijk om in te werken, af en toe lekkage bij regen neem ik op de koop toe. De gedachte dat mijn werkkamer waarschijnlijk de slaapkamer van de verzetsheld zelf was, maakt werken hier extra bijzonder.” Oud-bewoners ziet Noort nooit, wel kloppen er toeristen aan. „Bij officiële ontvangsten vertellen we altijd over de geschiedenis en de vroegere bewoners van dit pand.”
Ter nagedachtenis aan George Maduro staat in Madurodam een miniatuur van Scharlooweg 55 in Willemstad. Het geboortehuis van George Maduro is het enige niet-Nederlandse object in heel Madurodam. Ernaast staat een plaquette met het gezicht van George Maduro en de tekst: „In hem eert Nederland zijn oorlogshelden uit de strijd 1940 1945.”
Villa Dorrepaal
De geschiedenis van Landgoed Dorrepaal gaat terug tot 1540. Tegenwoordig is er een zorginstelling gevestigd: Middin. Hier werken circa 120 mensen met een verstandelijke beperking op verschillenden afdelingen, zoals op een dierweide en in een kweekkas, in de horeca en in het tuinonderhoud. Bij de restauratie van het exterieur van Villa Dorrepaal –in de vorige eeuw ook nog Villa Leeuwenburg geheten– heeft aannemer BAM zichtbare sporen uit de Tweede Wereldoorlog bewust gespaard. Het interieur werd teruggebracht in de staat van rond 1925, maar wel met concessies aan de huidige functie van het gebouw. Wim Steman, begeleider op de zorgkwekerij, dook in de geschiedenis van landgoed en villa. „We willen alles het liefst in originele staat brengen en houden. En gaan daarin zelfs zover dat we net zo’n lijst voor onze fotoreproductie zoeken als er op Curaçao om het origineel zit.”
Zie YouTube voor een videofragment over de geschiedenis van Landgoed Dorrepaal.
Nieuwe formule Madurodam
Zestig jaar geleden opende Madurodam de deuren. Aanleiding voor de bouw van het miniatuurstadje was de nagedachtenis aan de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen Curaçaos-Joodse verzetsheld George Maduro. Zijn ouders verschaften het startkapitaal. Het concept van Madurodam bleek niet onbeperkt houdbaar: Sinds vorig jaar is Madurodam ingrijpend verbouwd. In april dit jaar opende koningin Beatrix Madurodam nieuwe stijl en de bezoekersaantallen zitten weer in de lift. Nu kunnen bezoekers zelf kazen wegen op de markt in Alkmaar, containers verplaatsen in de Rotterdamse haven en leren vliegen op Schiphol. Het hele park staat vol beeldschermen waarop bezoekers met scankaarten animaties kunnen starten.
De band met Curaçao en de familie Maduro is er nog steeds: in april waren behalve de koningin ook de gevolmachtigde minister van het land Curaçao aanwezig en Elsita Luckmann-Levy Maduro (88), een volle nicht van George.
