In tijden van crises speelde Napolitano als staatshoofd een cruciale rol als onderhandelaar achter de schermen. Zo begeleidde hij eind vorig jaar de overgang van de door schandalen geplaagde regering van premier Silvio Berlusconi naar het zakenkabinet van diens opvolger Mario Monti.

De in Napels geboren Napolitano was betrokken bij de anti-fascistische beweging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daarna leidde hij lange tijd de Italiaanse Communistische Partij, waarvoor hij in 1953 in het parlement werd gekozen. Hij zette zich zeer in voor de economische ontwikkeling van het achtergebleven zuiden.

Tussen 1992 en 1994 was hij voorzitter van het parlement en minister van Binnenlandse Zaken in de eerste regering-Prodi in 1996. Hij ging daarna niet met pensioen, maar werd gekozen als lid van het Europees Parlement. Nadat Napolitano in 2005 tot senator voor het leven werd benoemd, koos het parlement hem een jaar later als president.