Het financieel-economische devies van het nu demissionaire kabinet was om zo snel mogelijk de overheidsfinanciën op orde te brengen. Door het begrotingstekort weg te werken en de staatsschuld te verminderen, wil men de economie versterken. Daarbij wordt gewezen op Duitsland, dat een soortgelijk beleid hanteert en de crisis beter doorkomt dan veel andere landen. Door nu door de zure appel heen te bijten, staan we er straks beter voor, is de boodschap die de regeringsleiders van de twee buurlanden verkondigen.

Bondkanselier Merkel en premier Rutte ondervinden de nodige kritiek op deze beleidskeuze. Vanuit de sectoren waar wordt bezuinigd, wordt gewezen op de sociale gevolgen. Maar de kritiek op het bezuinigingsbeleid komt ook vanuit economische hoek. Zo vindt Paul Krugman, winnaar van de Nobelprijs voor economie in 2008, dat overheden de economie juist moeten aanzwengelen met extra uitgaven, en pas later de schulden weer dienen terug te brengen. Economische groei, ondersteund door zowel overheden als centrale banken, is in de ogen van Krugman de enige remedie om uit de crisis te geraken. Minder ver gaat de Amerikaanse president Obama, die Europa waarschuwde dat al te grote bezuinigingen de wereldeconomie als geheel in gevaar brengen. Ook in de VS is sprake van een zwakke economie en houdt de overheid de hand op de knip. In de opkomende economieën zwakt het groeitempo af, Japan is evenmin een groeimotor.

Deze week schaarde het Internationaal Monetair Fonds (IMF) zich in het rijtje van critici. Nota bene de organisatie die jarenlang pleitte voor zuinige overheden. Na onderzoek is het IMF tot de conclusie gekomen dat nu er in veel landen bezuinigingen worden doorgevoerd, deze de economische ontwikkeling veel sterker afremmen dan doorgaans het geval is. Beleidsmakers hielden al rekening met een negatief effect (en bezuinigden daarom nog wat extra om toch op het gestelde doel uit te komen), maar nu de vermenigvuldigingsfactor die van toepassing is veel negatiever uitpakt, blijkt de bezuinigingspolitiek averechts uit te pakken en te kunnen leiden tot een toename van de schuld.

In juni gaf de OESO al aan dat Nederland ervoor moet waken dat de bezuinigingen ten koste gaan van de economische groei. In een rapport over de Nederlandse economie wees de Parijse denktank op de onbalans in de handelsstromen in de eurozone. Noord-Europa exporteert door een sterker concurrentievermogen veel meer naar de Zuid-Europese landen dan omgekeerd het geval is. Waar dit vroeger leidde tot devaluaties van valuta’s als de lire en de peseta zodat deze landen weer beter konden concurreren, nemen de handelstekorten nu steeds verder toe.

Om de concurrentiepositie te verbeteren, wordt in Zuid-Europa fors bezuinigd en dalen de lonen. Het effect hiervan wordt echter afgezwakt als in landen als Duitsland en Nederland ook wordt bezuinigd. De OESO adviseert daarom dat de Nederlandse overheid het beter wat rustiger aan kan doen met bezuinigen. Uiteindelijk zijn wij daar ook zelf bij gebaat. Als de problemen in onze afzet­markten te groot worden, snijden wij onszelf in de vingers.

Ondertussen wordt er hard gewerkt aan een nieuw kabinet. Naast het sluiten van compromissen worden er standpunten uitgeruild. Het zou verstandig zijn als bij de formulering van het financieel-economische beleid bezuinigingen die de groei aantasten zo veel mogelijk worden vermeden. Beter is het om in te zetten op bezuinigingen die pas op termijn effect hebben. Maar het lijkt erop dat de onderhandelaars de boodschap van het IMF hebben gemist. Tijdens de campagne leek de PvdA gevoelig te zijn voor de opvattingen van Krugman en wees de partij op de gevaren van te snel bezuinigen. Net nu het IMF in deze richting opschuift, lijken de sociaaldemocraten akkoord te gaan met de wens van de VVD om het begrotingstekort toch al snel terug te brengen. Als er standpunten moeten worden uitgeruild, zou het verstandig zijn om op dit punt juist de PvdA haar zin te geven. De VVD kan dan zonder gezichtsverlies hierin meegaan.

De auteur schrijft op freelancebasis over ontwikkelingen in de economie en op de financiële markten.