De opwarming van de aarde gaat verder, de kwaliteit van het water en de visvangsten gaan achteruit, dier- en plantensoorten blijven verdwijnen en aids en armoede worden niet aangepakt. „Het wordt tijd dat de wereld evenveel investeert in een oorlog tegen de aantasting van het milieu als in de oorlog tegen het terrorisme”, zeggen de auteurs van het rapport.

Worldwatch geeft toe dat er op enkele gebieden vooruitgang geboekt is sinds de top in Rio. Zo verminderde in de industrielanden het gebruik van chemicaliën die de ozonlaag aantasten drastisch en sterven er in de arme landen steeds minder mensen aan longontsteking, diarree en tuberculose. „Maar we staan mijlenver van een oplossing van de meest prangende problemen”, zegt Christopher Flavin, hoofd van het Worldwatch Institute in Washington.

Het rapport zet de onrustwekkende evoluties op een rijtje. „De uitstoot van koolstofdioxide, volgens de meeste wetenschappers de hoofdschuldige voor het broeikaseffect, steeg de voorbije tien jaar met ruim 9 procent. In de Verenigde Staten schoot die uitstoot tussen 1990 en 2000 zelfs met 18 procent de hoogte in. De jaren ’90 waren het warmste decennium sinds de eerste metingen in de 19e eeuw. Het zeeniveau is de voorbije eeuw met 10 tot 20 centimeter gestegen”, aldus het rapport.

Terwijl de bescherming van de biologische diversiteit hoog op de agenda van de top in Rio stond, bleven dier- en plantensoorten sindsdien verdwijnen, blijkt uit het 265 pagina’s tellende rapport. De belangrijkste bedreiging vormt het verdwijnen van de natuurlijke omgeving door intensieve landbouw, houtkap, mijnbouw en uitbreiding van de steden.

Volgens de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) telt de aarde nu 2,2 procent minder bossen dan in 1990. Ook koraalriffen, een belangrijke habitat voor zeedieren, gingen er sterk op achteruit sinds de top in Rio. Ze zijn zwaarbeschadigd door vervuiling, de opwarming van het zeewater en overbevissing.

Het voorbije decennium was een periode van ongezien economische groei, met een toename van de economische productie met 10.000 miljard dollar per jaar. Maar tegelijkertijd bleven meer dan 1 miljard mensen in armoede leven. „Ondanks de welvaart is de kloof tussen arm en rijk in vele landen toegenomen en dat ondermijnt de sociale en economische stabiliteit”, stelt Flavin. „Tegenwoordig sterven zes keer zoveel mensen aan aids als in het begin van de jaren ’90. En terwijl in de rijke landen de levensverwachting stijgt, sterven in de ontwikkelingslanden dagelijks tot 30.000 mensen aan door water overgedragen ziektes.”

De VN-conferentie voor milieu en ontwikkeling van 1992, zoals de top van Rio officieel heette, resulteerde in meer dan 500 verdragen en overeenkomsten over klimaatverandering, gevaarlijke chemicaliën en biologische diversiteit. „De maatregelen die na de top werden genomen, waren echter veel te beperkt, te traag, te geïsoleerd, en er is te weinig controle”, aldus het Worldwatch-rapport. Sinds de top is de ontwikkelingssamenwerking teruggevallen van 69 miljard dollar in 92 tot 53 miljard in 2000. Het ontwikkelingsprogramma van de VN heeft met moeite zijn jaarlijks budget van 100 miljoen dollar kunnen behouden.

Tegelijkertijd bedragen de wereldwijde militaire uitgaven meer dan 2 miljard dollar per dag. Terwijl alle deelnemende landen aan de top beloofden de schuldenlast van de ontwikkelingslanden aan te pakken, steeg die sindsdien met 34 procent tot 2500 miljard dollar in 2000.

Het rapport roept de landen die deelnemen aan de VN-top voor duurzame ontwikkeling, die in september in Johannesburg plaatsvindt, op om de oorlog te verklaren aan de armoede en de aantasting van het milieu. Die strijd, aldus het rapport, moet even agressief en met evenveel middelen geleverd worden als de huidige „oorlog tegen het terrorisme”, want natuurlijke bronnen als drinkbaar water, visvangst en bossen vormen de basis voor gezonde en stabiele samenlevingen.

„In Johannesburg zal duidelijk worden of de landen het probleem willen aanpakken, of dat ze willen voortgaan op de huidige weg die leidt naar armoede, ecologisch verval, terrorisme en oorlog”, stelt Hillary French, co-auteur van het rapport.