Veel commissarissen en toezichthouders krijgen een kleine of soms forse vergoeding voor hun toezichthoudende werkzaamheden. De hoogte van dit honorarium hangt vaak af van de benodigde inzet en van de grootte van de instelling, en van de risico’s die ze lopen als toezichthouder. Een lid van de raad van toezicht van een academisch ziekenhuis zal daarom vaak een hogere vergoeding krijgen dan een lid van de raad van toezicht van een basisschool (als die al een vergoeding krijgt). Overigens mogen anbi’s hun toezichthouders slechts een relatief beperkte vergoeding toekennen.

Omdat commissarissen en 
toezichthouders niet in dienst zijn, ligt het op het eerste gezicht niet voor de hand dat ze onder de loonheffingen vallen. Door een fictie in de wet moet een bedrijf of instelling die vergoedingen aan de commissarissen of toezichthouders betaalt, toch loonheffing inhouden. Voor kostenvergoedingen gelden de reguliere loonbelastingregels.

Alleen als de desbetreffende commissaris een eigen bedrijf heeft (een commissarisbedrijf), kan loonheffing achterwege blijven. De commissaris moet dan beschikken over een zogenoemde VAR-wuo (een verklaring arbeidsrelatie voor ondernemers). Hij krijgt die alleen als er sprake is van meerdere commissariaten; hij moet bovendien fiscaal daadwerkelijk een onderneming drijven.

Behalve met loonheffingen moeten commissarissen rekening houden met btw. Op grond van een ministerieel besluit van 5 oktober 2006 hoefden commissarissen en leden van raden van toezicht geen btw in rekening te brengen over hun commissarisvergoedingen. Dit gold alleen als er sprake was van niet meer dan vier commissariaten.

De btw is echter in feite een belasting die gebaseerd is op Europees recht. De Europese Commissie is van mening dat Nederland de btw-regels op dit punt onjuist toepast. Nederland moet volgens de Commissie btw gaan heffen over de commissarisvergoedingen. De staatssecretaris heeft daarom aangekondigd dat de regels gewijzigd worden. Tot 1 januari 2013 blijven de oude regels nog in stand, maar daarna moeten commissarissen en leden van raden van toezicht 21 procent btw in rekening gaan brengen over hun honoraria. Veel commissarissen zullen zich vanaf 
1 januari 2013 dus moeten gaan registreren als ondernemer. Zij moeten dan aangifte btw gaan doen en btw in rekening brengen over de totale commissarisvergoeding (inclusief loonheffingen). Eventueel kan de instelling het administratieve werk verzorgen.

De btw-heffing leidt tot een kostenverhoging bij instellingen die geen recht hebben op teruggaaf (vooraftrek) van btw, zoals banken en zorginstellingen. Voor de commissarissen en toezichthouders zelf is er nog wel een bijkomend voordeel: zij kunnen de btw op de door hen gemaakte kosten terugvragen. Uiteraard moeten het kosten zijn die zien op hun commissarisschap.

Bij kleine commissariaten kan mogelijk gebruik worden gemaakt van een ontheffing van administratieve verplichtingen en/of een vermindering van de btw-afdracht. Als de btw minder is dan 1345 euro, hoeft er zelfs helemaal geen btw in rekening te worden gebracht. Maar om in aanmerking te komen voor deze ontheffing, moet wel een verzoek aan de inspecteur worden geschreven.

Hoe lager de vergoeding op jaarbasis, hoe meer men zich zal afvragen of al dit gedoe nu nodig is. Wellicht zou bij zeer kleine vergoedingen het standpunt ingenomen kunnen worden dat de commissaris überhaupt geen ondernemer voor de btw is. Dan hoeft hij ook geen btw te berekenen. Maar dat is helaas vaak meer een praktisch dan een inhoudelijk argument.

De auteur is werkzaam bij HVK Belastingadvies.