Ponta en zijn ministers traden aan nadat een rechtse regering was gevallen na een motie van wantrouwen. Meteen daarna begon de tweestrijd tussen Basescu en Ponta, met argusogen gevolgd door de EU-landen die twijfelen aan het democratisch gehalte van de Slavische lidstaat.

Basescu begon een campagne om de premier weg te krijgen. Hij beschuldigde hem van plagiaat in een proefschrift. Een speciale commissie maar ook wetenschappers uit andere landen oordeelden dat Ponta inderdaad een groot deel van zijn wetenschappelijke verhandelingen had overgeschreven uit werk van anderen.

De premier kwalificeerde het oordeel van de commissie als „politiek gemotiveerd” en weigerde af te treden. In tegendeel: hij zette een procedure in gang om de president af te zetten omdat deze te veel macht naar zich toe zou trekken. Hij kreeg een meerderheid in het parlement mee. Basescu deed eerder deze maand officieel afstand van de macht, in afwachting van de uitkomsten van het referendum.

De opkomst zondag is van doorslaggevend belang omdat de uitslag van het referendum pas geldt als minstens de helft van de kiesgerechtigden heeft gestemd. Ponta doet er dan ook alles aan om zo veel mogelijk mensen naar de stembus te krijgen. Hij wil de stembureaus langer open laten en wil in landelijke gebieden meer stembureaus. „Ook al is het zomer, ik ben ervan overtuigd dat de Roemenen deze kans niet aan zich voorbij laten gaan”, zei hij maandag in een interview.

Basescu en zijn partij proberen de stemlust onder het volk just te temperen. „Ik begrijp de gevoelens van hen die niet willen stemmen”, aldus de president in een debat. Als de peilingen niet liegen, zal hij er nog een schepje bovenop moeten doen. Verwacht wordt dat 68 procent van de stemmers zondag zijn vertrek zal eisen.

Het referendum wordt nauwlettend gevold door de EU. Voorzitter José Manuel Barroso van de Europese Commissie zei zich ernstige zorgen te maken over de „uitzonderlijke” ontwikkelingen in Roemenië, maar Brussel geeft het land voorlopig het voordeel van de twijfel.