Hoe moeten VVD, SP, PvdA en PVV in de nu beginnende campagnestrijd manoeuvreren? Wanneer wordt hun campagne een succes?

„Over het succes van wat je de tactiek van de dag zou kunnen noemen, zoals je opponent in een debat wel of niet aanvallen en wel of niet naar een talkshow gaan, is niet zo veel bekend. Afdwingen dat de verkiezingen over jouw thema gaan, is wel iets wat bewezen effectief is. Zijn criminaliteit en veiligheid de dominante issues, dan speelt dat de rechtse partijen in de kaart.

Links kan daar ook wel een redelijk standpunt over hebben, maar kiezers gaan altijd voor het echie. Zij associëren linkse partijen niet met hogere straffen of een sober gevangenisregime.

Over rechtse thema’s je standpunten gaan bijstellen en harde taal gaan uitslaan omdat je ziet dat de verkiezingen daarover gaan, is voor een linkse partij dus een zinloze exercitie. Je kunt een thema dan beter proberen te framen en te herdefiniëren. Over veiligheid kun je bijvoorbeeld roepen dat het niet zo kan zijn dat de rijken hun eigen veiligheid kunnen betalen en de armen niet.”

Hét thema van deze verkiezingen lijkt Europa te worden. Wat betekent dat voor VVD, SP, PvdA en PVV?

„De huidige ontwikkelingen in Europa spelen de flankpartijen in de kaart. De Europascepsis van PVV en SP zal bij een deel van de kiezers zeker aanslaan; als de schuldencrisis verder om zich heengrijpt nog meer dan nu.

Als er in de aanloop naar 12 september een sterk anti-Europasentiment ontstaat, hebben VVD, PvdA en CDA er niets aan hun Europaprofiel aan te passen. Kiezers gaan in dat geval voor de écht Europasceptische PVV en SP.

PvdA en CDA doen dat trouwens ook niet. Het CDA heeft twee maanden geleden al aangegeven dat het de kiezers wil uitleggen waarom Nederland belang heeft bij één Europa. Sinds het partijcongres van vorige week is dat ook duidelijk de lijn van de PvdA. Daarmee hebben beide in elk geval de angst van zich afgezet om door een genuanceerd Europastandpunt kiezers te verliezen. Een direct electoraal voordeel zal het ze misschien niet opleveren, maar ze kunnen nu tot 12 september wel een consequent eerlijk verhaal houden.

Verder geldt ook hier voor VVD, PvdA en CDA dat het de kunst is om Europa te herdefiniëren naar hun thema. Bij de VVD is dat algauw het huishoudboekje van de staat, de belofte van de partij dat op orde te brengen en het verwijt dat links een gat in de hand heeft. PvdA en CDA zullen moeten proberen van Europa over te springen naar aanpalende thema’s, zoals werkgelegenheid en sociale zekerheid. Dat de economie goed moet draaien en we de winst eerlijk moeten delen, is bijvoorbeeld een sterk PvdA-verhaal.”

Klopt het verwijt dat verkiezingscampagnes steeds meer draaien rond triviale thema’s en de persoon van de lijsttrekker, en nauwelijks nog om de inhoud?

„Je kunt Nederlandse partijen niet wegzetten als een soort veredelde kiesmachines met een flets ideologisch profiel. Dat campagnes steeds belangrijk worden klopt wel, maar dat komt omdat er nu meerdere partijen zijn die ideologisch dicht bij elkaar staan.

Het is voor partijen cruciaal om zo weinig mogelijk antipathie te wekken bij kiezers. Tegelijkertijd moeten ze nog altijd fungeren als baken. Ik zie ze niet snel terugvallen in de fout van paars, toen ze allemaal in het midden gingen zitten omdat daar de meeste kiezers te halen vielen. Zeker niet in deze campagne, nu VVD en PVV zich duidelijk rechts van het midden positioneren en SP en PvdA links ervan.”

VVD, SP, PvdA of PVV, wie van de vier?

„Rutte zal worden aangevallen op zijn tweeslachtige houding rond Europa. Buiten Nederland constructief, daarbinnen kritisch. Hij zal zijn verdediging paraat moeten hebben. Afhankelijk van de ontwikkelingen rond de schuldencrisis denk ik dat Wilders nog een eind langszij kan komen.

De SP heeft met Roemer een lijsttrekker met een hoge aaibaarheidsfactor, maar dossierkennis is niet zijn sterkste punt. De PvdA heeft met Samsom een prima campaigner, maar de PvdA heeft voor het eerst in campagnetijd niet meer het imago van de grootste partij op links en kan daardoor veel strategische stemmen mislopen. Geen fouten maken, of in jargon: de nul houden, is nu voor alle vier essentieel.”

VVD

Partij: VVD

Lijsttrekker: Mark Rutte (45)

Huidig zetelaantal in Kamer: 31

Huidig zetelaantal in Politieke Barometer: 32

Stand van zaken in partij: De uitgangspositie voor de grootste regeringspartij is goed. Interne spanningen zijn er momenteel niet, Rutte maakte als premier een goede indruk. Mede daardoor stond de VVD de afgelopen anderhalf jaar onverminderd hoog in de peilingen. Wel zal het Rutte straks zweetdruppels gaan kosten als hij de kiezer moet uitleggen wat dit kabinet nu eigenlijk heeft bereikt en waarom zijn partij in het lenteakkoord zo toegeeflijk is geweest.

Strategie tot dusver: Uitstralen dat de VVD het best op de centjes past, Rutte neerzetten als een wijze staatsman die een premierbonus verdient. En om die reden pas zo laat mogelijk meedoen aan het gehakketak van de campagne.

SP

Partij: SP

Lijsttrekker: Emile Roemer (49)

Huidig zeteltal in Kamer: 15

Huidig zeteltal in Politieke Barometer: 28

Stand van zaken in partij: De partijtop zette de SP-leden voor het blok door ze eerst ja te laten zeggen tegen een resolutie waarin de regeringsbereidheid van de partij wordt verwoord. Pas daarna volgde de presentatie van het conceptverkiezingsprogramma, dat met het oog op de gewenste regeringsdeelname minder uitgesproken is dan de voorgaande. Slechts een enkele afdeling van de partij bleek daarover ontevreden. Het gros van de SP’ers straalt uit: „Wij gaan voor goud.”

Strategie tot dusver: De rechtse Rutte de schuld geven van de eurocrisis, de sociaal zwakkeren beloven dat de SP in het kabinet zorg en sociale zekerheid ontziet, en de kiezer voorhouden dat het gaat om een sociale aanpak van de crisis.

PvdA

Partij: PvdA

Lijsttrekker: Diederik Samsom (40)

Huidig zeteltal in Kamer: 30

Huidig zeteltal in Politieke Barometer: 23

Stand van zaken in partij: De PvdA heeft na het terugtreden van Cohen een nieuwe start gemaakt. Het lanceren van Cohen leek in 2010 een meesterzet, maar pakte geheel verkeerd uit toen de voormalige Amsterdamse burgemeester vanuit de oppositiebankjes moest gaan opereren. Samsom heeft het politieke straatvechten beter onder de knie. Door zich niet aan te sluiten bij de zogeheten Kunduz­coalitie heeft hij in de komende campagne zijn handen op comfortabele wijze vrij.

Strategie tot dusver: Naar rechts én naar links meppen, de VVD wegzetten als kille bezuiniger, de SP gebrek aan realistische alternatieven verwijten en ondertussen de weg openhouden naar eventuele latere samenwerking met een van beide.

PVV

Partij: PVV

Lijsttrekker: Geert Wilders (48)

Huidig zeteltal in Kamer: 24

Huidig zeteltal in Politieke Barometer: 20

Stand van zaken in partij: „De PVV is een partij die geen verantwoordelijkheid wil dragen”, zullen Wilders’ tegenstanders hem straks, zinspelend op het Catshuisdebacle, ongetwijfeld verwijten. De PVV-leider is er echter een meester in elk argument om te keren: juist hij nam zijn verantwoordelijkheid door Henk en Ingrid te beschermen tegen aanslagen op hun portemonnee. Wat voor hem wel een probleem kan worden, zijn de recente incidenten in zijn fractie.

Strategie tot dusver: Consequent Brussel-bashen en aan dit thema van alles ophangen: de bezuinigingen waartoe de EU ons prest, de immigratiestop die Europa niet wil, de linkse elite die ons geld verkwanselt aan Grieken en Spanjolen.