”I have a dream” (Ik heb een droom). De toespraak van de Amerikaanse negerpredikant ds. Martin Luther King, vandaag precies veertig jaar geleden in Washington gehouden, maakt nog steeds indruk.De negerleider hield de 200.000 demonstranten tegen de discriminatie van negers in de VS een spiegel voor. Amerika had de zwarte bevolking meer beloofd dan gegeven. Zij merkten te weinig van het constitutioneel uitgangspunt dat alle mensen gelijk en gelijkwaardig zijn. De VS stonden bij de negers in de schuld. De ’zwarten’ verkeerden nog steeds duidelijk in een achtergestelde positie ten opzichte van het blanke volksdeel.

Met citaten van Jefferson, de opsteller van de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring, en met teksten uit de profeet Jesaja sprak King van zijn droom: een wereld waarin blank en zwart vreedzaam naast en met elkaar zouden leven. Dat perspectief gaf de achtergestelde negers hoop.

Het taalgebruik van Martin Luther King sprak velen vooral aan vanwege het religieus karakter. Hij sprak van zijn droom alsof het een profetie was. Het is de vraag of die toonzetting vandaag de dag nog zou overkomen. In onze ontkerstende samenleving heeft de bijbels georiënteerde taal haar invloed voor een belangrijk deel verloren, zij het dat de Amerikaan daar in het algemeen nog meer open voor staat dan de meeste Europeanen.

De toespraak van King stoelde op het idee dat veel Amerikanen toentertijd nog hadden, dat er voor elk groot maatschappelijk probleem langs vreedzame weg een oplossing valt te bereiken. Dat bleek kort na de rede van Martin Luther King al een bedrieglijke droom te zijn. Twee weken later ontplofte op zondagmorgen een lading dynamiet in de Baptistenkerk in de Amerikaanse stad Birmingham. Daarmee lag de gedachte dat met overleg veel valt te bereiken aan scherven.

Inmiddels zijn we vier decennia verder. De strijd waar King en zijn tijdgenoten zich voor inzetten, is voor een belangrijk deel gestreden. Negers en blanken in de VS hebben -in ieder geval formeel- gelijke rechten, zij het dat de gemiddelde levensstandaard van niet-blanken achterblijft bij die van blanken. Mede daardoor zijn er onder negers in de VS meer maatschappelijke problemen dan onder blanken. Anderzijds is het zo dat het doorzetters vandaag de dag beter lukt door te stoten naar vooraanstaande posities dan veertig jaar geleden het geval was. Zo behoren de huidige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken en de veiligheidsadviseur van Bush tot de zwarte bevolkingsgroep. Van dergelijke topposities voor negers kon King inderdaad slechts dromen.

In orthodox-protestantse kring leefde destijds de nodige reserve jegens de boodschap van de negerpredikant. Het bezwaar was dat hij vooral sprak over de maatschappelijke consequenties van het Evangelie. Hij droomde van een vreedzame toekomst hier en nu, in plaats van dat hij uitzag naar een beter vaderland straks.

Onmiskenbaar predikte King in navolging van theologen als Rauschenbusch en Niebuhr vooral een sociaal evangelie dat meer oog had voor de nood van de neger in dit tijdelijke leven dan dat het antwoord gaf op de geestelijke vragen omtrent de eeuwige bestemming. Dat was een ernstige verschraling van de bijbelse boodschap. Tegelijk moet worden gezegd dat het leven naar de Schrift ook consequenties heeft voor het bezig zijn in deze wereld. Christenen zijn geroepen tot dienst aan God en tot het dienen van de naaste. Die twee staan niet tegenover elkaar, maar naast elkaar. Al is de volgorde niet willekeurig. Alleen het oprecht dienen van de Heere van hemel en aarde geeft het juiste zicht op onze taak tegenover schepping en schepsel. Die volgorde kwam in het werk van Martin Luther King onvoldoende tot haar recht.