Bijbel vertalen

De afgelopen jaren heb ik het voorrecht gehad om samen te werken met een aantal zendelingen. In deze column wil ik u kennis laten maken met enkelen van hen. U hebt waarschijnlijk niet eerder van hen gehoord, en dat is ook niet verwonderlijk. Ze wonen ver van hier, ze laten hun prestaties niet voor zich uitbazuinen. Op het eerste gezicht is het misschien ook niet eens zo opzienbarend wat ze doen. Maar het zijn mensen als zij die de helden zijn van het zendingswerk anno 2012.

Begin vorig jaar maakte ik kennis met Betty Amon. Betty groeide op op Nukuoro, een piepklein eilandje in Micronesië, in het midden van de Stille Oceaan – te vinden op Google Earth, om precies te zijn op 3°50’ NB, 154°56’ OL. Nukuoro ligt niet alleen ver van de rest van de wereld, het heeft ook zijn eigen taal. De Nukuoro’s zijn Polynesiërs, verre verwanten dus van de Tahitiërs, de Maori’s en de inwoners van Hawaï.

Betty groeide op in de jaren 50 en 60. Haar ouders waren toegewijde christenen die dagelijks in de Bijbel lazen – echter niet in het Nukuoro, maar in het Pohnpei, de hoofdtaal van het gebied. Een Nukuoro-Bijbel was er niet, en het Pohnpei verschilt drastisch van het Nukuoro. De ouders vertaalden de Schriftgedeelten mondeling voor hun kinderen.

In die tijd begon de moeder van Betty samen met enkele anderen het Nieuwe Testament in 
het Nukuoro te vertalen. Een enorm karwei. 
Het werk maakte voortgang, maar het ging niet snel. Het team moest roeien met de enigszins wrakke riemen die ze hadden. Trainingsmogelijkheden waren beperkt. Hulp van consulenten 
en andere buitenstaanders was schaars. Computers? Daarvoor waren ze een jaar of twintig te vroeg.

Toen Betty als jonge vrouw na een aantal jaar studie op het eiland terugkwam, zette zij het werk voort. Uiteindelijk kwam in 1986 het Nieuwe Testament gereed. Dat was voor Betty echter geen eindpunt. Ze had haar leven aan God gegeven en ze had besloten om zich geheel te wijden aan het vertaalwerk. Het Nieuwe Testament was niet genoeg: heel Gods Woord moest voor de Nukuoro’s beschikbaar zijn.

Visie van één persoon

Dus ging Betty door, nu met het Oude Testament. Grotendeels in haar eentje. Ze ging naar Canada voor verdere studie en leerde later Hebreeuws in Jeruzalem. Soms lag het werk een tijdlang stil wegens gebrek aan inkomsten. Ze had geen salaris, en ook geen achterban die haar financierde. Reizen om met haar team te overleggen en apparatuur (inmiddels was de computer er) bekostigde ze zelf. Pas sinds enkele jaren krijgt ze steun van buitenaf.

Inmiddels is het hele Oude Testament vertaald. Het moet allemaal nog wel een keer worden gecontroleerd en bijgeschaafd –daar kunnen Wycliffevertalers bij helpen– maar het grootste deel van het werk is gebeurd. Menselijkerwijs gesproken heeft het Nukuoro dankzij de visie en inzet van één persoon Deo volente over een paar jaar een volledige Bijbel. Eén persoon die haar leven geeft aan deze ene taak: zorgen dat de Bijbel een open boek wordt voor haar bevolkingsgroep.

Betty is een van de velen met wie wij hebben samengewerkt tijdens de jaren die we in Polynesië hebben doorgebracht. Er zijn anderen te noemen. Tom en Sharon Puaria, bijvoorbeeld. Ook zij komen van een klein eilandje, Takuu in Papoea-Nieuw-Guinea. Tom heeft het Nieuwe Testament grotendeels vertaald in zijn taal; eind 2010 was het gereed. Kort daarna begon Sharon met het Oude Testament, op eigen initiatief en in eerste instantie zonder enige training – dat kwam later wel. Tom helpt haar en corrigeert het vertaalde werk.

Open deuren

En dan zijn er Tevita en Luse Lalahi, een jong stel uit Tonga. In zijn studietijd ervoer Tevita dat God hem riep tot Bijbelvertaalwerk. En dat terwijl er in eigen land nauwelijks vertaalwerk gebeurde –Tonga heeft slechts twee talen– en er ook geen vertalers vanuit Tonga naar elders werden uitgezonden. Er volgde een lange weg van zoeken, gesloten deuren, open deuren… Op dit moment ziet het ernaar uit dat Tevita en Luse volgend jaar als vertalers uitgezonden worden naar Papoea-Nieuw-Guinea.

Betty, Tom en Sharon, Tevita en Luse: ze zien de nood die er is, ze horen Gods roepstem en ze volgen. Ook als dat onpraktisch, onhaalbaar, onmogelijk lijkt. Ze werken misschien niet altijd ver van huis, maar desalniettemin zijn ze pioniers, voortrekkers, voorbeelden voor anderen in hun omgeving. Mensen als zij zijn de helden van het zendingswerk anno 2012.

De auteur en zijn vrouw Antje zijn aangesloten bij Wycliffe Bijbelvertalers en helpen sinds 2003 Polynesische taalgroepen met het vertalen van de Bijbel. 
Reageren? welbeschouwd@refdag.nl
www.isles-of-the-sea.org voor meer informatie (in het Engels) over het werk van Betty, Tom en anderen.