De Noord-Koreaanse atoomwapencrisis begon afgelopen oktober. Noord-Korea had toegegeven illegaal atoomwapens te hebben ontwikkeld, zeiden de VS. Noord-Korea wilde hier wel over praten, maar enkel met de VS. De VS stonden er echter op dat Noord-Korea’s buurlanden deel uitmaakten van de onderhandelingen. Eerder deze maand ging Noord-Korea plotseling overstag. Ogenschijnlijk onder druk van buurland China en door ’achterdeurdiplomatie’ van Japan. De besprekingen, waaraan de VS, China, Rusland, Zuid-Korea en Japan zullen deelnemen, staan nu op de agenda voor 27 tot en met 29 augustus.

Noord-Korea is niet blij om met zoveel landen aan tafel te gaan. Het weet echter dat de vijf landen weinig gemeen hebben.

Zuid-Korea’s belangrijkste doel is de hereniging van de twee Korea’s, het wil Noord-Korea zo min mogelijk irriteren. China, lang een bondgenoot van Noord-Korea, ziet het land meer en meer als een doorn in het oog. Een buurland met atoomwapens is niet alleen onveilig voor China maar stuurt ook Japan in een nieuwe rol als het begint met herbewapening en het ontplooien van regionale initiatieven. China heeft zijn eigen geopolitieke agenda voor de regio, en een Japan met een machtig leger en politiek leiderschap vormt daar bepaald geen onderdeel van. China wil ook niet dat Noord-Korea ineenstort en chaos schept in de Chinese buurgebieden.

De VS en Japan zien Noord-Korea als een onvoorspelbaar land, dat atoomwapens gebruikt om andere landen af te persen. Veel Amerikaanse en Japanse politieke leiders noemen Noord-Korea ”het gevaarlijkste land ter wereld”. Graag zien zij een einde komen aan het regime van Kim Jong Il.

Rusland is het grote raadsel. Waarschijnlijk ziet het Noord-Korea niet als een bedreiging. Voor Moskou is een stoel aan de onderhandelingstafel belangrijk om een vinger in de regionale pap te houden op een moment dat nieuwe machtsverhoudingen zich daar ontwikkelen.

Pyongyang probeert die verschillen uit te buiten. Vooral Japan is een aantrekkelijk doelwit. De VS, China en Zuid-Korea willen vooral praten over de atoomwapens. Japan heeft echter een andere prioriteit. De Japanse premier Koizumi heeft zijn natie beloofd de door Noord-Korea ontvoerde Japanners terug naar Japan te krijgen.

Vorig jaar gaf Noord-Korea toe dat het in de jaren ’70 en ’80 vijftien Japanners heeft ontvoerd. Slechts vijf van hen leven volgens Noord-Korea nog. Het land heeft geen overtuigend bewijs geleverd over het lot van de overleden andere tien. Het zond weliswaar stoffelijke resten naar Japan van een van de overledenen, maar wetenschappelijk onderzoek toonde aan dat de as niet van die persoon was. Documentatie over de andere negen overledenen zit ook vol gaten.

De Japanse overheid, overtuigd dat er meer dan vijftien Japanners zijn ontvoerd, mogelijk honderden, eist uitleg en de terugkeer van alle ontvoerden en familieleden. Vijf ontvoerde Japanners zijn inmiddels gerepatrieerd. Hun gezinnen worden echter al meer dan een halfjaar als gegijzelden vastgehouden in Noord-Korea.

De kwestie van de ontvoerde Japanners, zegt premier Koizumi, weegt net zo zwaar als het atoomwapenprogramma. Koizumi’s vice-kabinetssecretaris, Abe, gebruikt voor Japan zeldzaam klare taal: „Ik wil duidelijk maken, voordat de onderhandelingen plaatshebben, dat we totaal geen concessie kunnen doen.”

Maar Koizumi weet dat zijn land geen kans heeft als hij alleen staat. Hij heeft deze maand uit alle macht wereldleiders bewerkt. Dat begint vruchten af te werpen. Afgelopen week besloot Washington Japan te steunen in de ontvoeringskwestie en tijdens een tour door Europa de afgelopen dagen heeft Koizumi steun ontvangen van verscheidene Europese leiders, onder wie de Duitse bondskanselier Schröder.

Ondertussen probeert Noord-Korea de Japanse onderhandelingspositie te ondermijnen door verwarring te zaaien en te dreigen met afzeggen van de besprekingen.

Afgelopen dinsdag waarschuwde het officiële Noord-Koreaanse persagentschap KCNA dat elke poging om de ontvoeringskwestie in te brengen tijdens de onderhandelingen „onnodige complicaties” zal opleveren.

Hetzelfde dreigement kwam via Russische journalisten. Dinsdag berichtte het Russische persbureau Itar-Tass dat „bronnen die in nauw contact met het Noord-Koreaanse ministerie van Buitenlandse Zaken staan” hadden gewaarschuwd dat de onderhandelingen zullen mislukken als Japan de ontvoeringskwestie te berde brengt.

De onderhandelingen, zegt Noord-Korea, zijn alleen bedoeld om te praten over de atoomkwestie. Het land manoeuvreert Japan daarmee in een onmogelijke positie, en kan de vijf landen tegen elkaar in het harnas jagen.

Maar terwijl Noord-Korea dreigt de onderhandelingen te torpederen, laat het tegelijkertijd positieve proefballonnetjes op. Het Japanse kamerlid Hirasawa maakte afgelopen maandag bekend dat hoge functionarissen van de regeringscoalitie waren benaderd door Noord-Korea. Pyongyang, zei Hirasawa, zou de achtergelaten acht familieleden van de ontvoerde Japanners, kinderen en een echtgenoot, naar Japan laten gaan.

Noord-Korea had drie condities: Japan moest 1 miljard Yen (7,6 miljoen euro) per persoon betalen, vice-kabinetssecretaris Abe mocht niet deelnemen aan bilaterale onderhandelingen tussen Japan en Noord-Korea, en de ontvoeringskwestie mocht niet ter tafel gebracht worden tijdens de onderhandelingen van volgende week.

Ook ontvingen begin deze maand de ontvoerde Japanners plotseling brieven van hun kinderen. Eerder had Noord-Korea elk contact verboden. Uit de brieven bleek dat de kinderen geloofden dat hun ouders tegen hun wil in Japan werden gehouden. Zij leken zelfs niet te weten dat hun ouders Japans waren, iets dat de ouders zelf geheim hadden gehouden vanwege de enorme discriminatie van Japanners in Noord-Korea.

Alle kinderen vroegen hun ouders zo snel mogelijk terug te keren naar Noord-Korea. De ouders waren razend. „Ik kreeg de indruk dat mijn dochter door de Noord-Koreanen was gedwongen op deze manier te schrijven. Het is schaamteloos, en ik ben ziedend”, zei Kaoru Hasuike (45). „Ik voel dat er misbruik van onze ouder-kindrelatie wordt gemaakt.”