EnergieNed is de organisatie van alle bedrijven die zich in Nederland met energie bezighouden. Woordvoerder Sjoerd Marbus acht het nog te vroeg voor verstrekkende conclusies. „Een evaluatie staat op de agenda, maar ik kan daarover op voorhand nog niets zeggen. Onderwerpen die zeker aan de orde komen, zijn het afschakelen van de stroom en het koelwater.”

In de hete zomerdagen vormen beperkingen op het lozen van water de grootste bedreiging voor de beschikbare capaciteit van de energiecentrales. Bij de productie van stroom dient oppervlaktewater als koelwater. Als de temperatuur van het oppervlaktewater boven de 23 graden uitkomt, bereikt het na gebruik terug te lozen water de grens van 30 graden. Rijkswaterstaat hanteert dit als maximum. In dat geval moet de centrale het kalmer aan doen, wat verlaging van de productie betekent.

In de praktijk vielen de beperkingen mee. Bij Rijkswaterstaat kwamen vorige week twee aanvragen binnen voor een ontheffing. De centrales bij Nijmegen en Velsen kregen beide toestemming tijdelijk gebruikt koelwater te lozen met een temperatuur van 1 à 2 graden boven het maximum. „In extreme omstandigheden loop je tegen de grenzen aan waarop het systeem is ingericht. Maar we kunnen vaststellen dat de stroomvoorziening op geen enkele wijze gevaar heeft gelopen”, zegt Marbus.

Hij spreekt tegen dat het dreigende tekort het ultieme bewijs vormt dat een geliberaliseerde markt een bedreiging vormt voor de stroomvoorziening. Omdat energiebedrijven namelijk weigeren in commercieel onrendabele reservecapaciteit te investeren, moet het wel een keer fout gaan, redeneren de critici.

„Ik vind dat politici zoals Crone (Tweede-Kamerlid voor de PvdA, SdJ) dit argument onterecht de discussie binnensmokkelen. Stel dat je verplicht 1400 megawatt (MW) aan reservecapaciteit achter de hand moet houden. Dat vergt een investering van honderden miljoenen euro’s voor die ene week per jaar. Dat doet ook de overheid niet. Frankrijk, een toonbeeld van een land waar de overheid een zeer stevige vinger in de pap houdt, kampt met dezelfde problemen als wij.”

Aan de andere kant vormt de situatie voldoende aanleiding voor de sector eens met het ministerie van Economische Zaken om de tafel te gaan zitten om te bezien of er in de nabije toekomst toch een structureel grotere productiecapaciteit nodig is. Marbus: „De overheid kan het aanbod stimuleren door te zorgen voor een goed investeringsklimaat.” Dat de alarmerende berichten over afschakeling van het stroomnet, piekprijzen op de stroombeurs en dergelijke een mooie kans bieden deze vraag eens stevig te onderstrepen, is volgens hem niet het geval.

In plaats van met scheve ogen naar de liberalisering te kijken, is het ook mogelijk te pleiten voor een stroommarkt die zo optimaal mogelijk functioneert. Dat doet de DTe, die in de gebeurtenissen van afgelopen weken aanleiding ziet weer eens op te roepen tot meer transparantie. Voor de toezichthouder op de Nederlandse energiesector is inzichtelijkheid een absolute noodzaak. Om juiste beslissingen te kunnen nemen, moeten de marktpartijen immers over afdoende informatie beschikken. „Er moet meer duidelijkheid komen over hoe het met de opwekkingscapaciteit is gesteld”, zegt woordvoerster Barbara Roest.

Als het overzicht al ergens aanwezig is, dan is het bij Tennet. De beheerder van het landelijke hoogspanningsnet houdt dagelijks nauwkeurig bij hoeveel de Nederlandse producenten kunnen produceren. Zodra de afname van stroom zo hoog wordt dat de grenzen van het opwekkingsvermogen in zicht komen, krijgt de sector een waarschuwingssignaal. Bedraagt de reservecapaciteit meer dan 1400 MW, dan is code groen in werking. Na het passeren van deze grens geldt code oranje. Onder de 700 MW is sprake van code rood.

Is de code na het weer, de files, de beursberichten en de vooruitzichten voor hooikoortspatiënten een blijvertje op de radio? Of heeft Tennet de mensen voor niets de stuipen op het lijf gejaagd? De organisatie heeft immers zelf haar verbazing uitgesproken over de beruchte ”brief van Remkes”, waarin de minister van Binnenlandse Zaken schrijft over te treffen noodmaatregelen als er stroomtekort zou komen.

„Dit systeem is bedoeld om de alertheid bij onze klanten te vergroten”, stelt Tennet-woordvoerder Koen van Tankeren. „Het verhogen van de alertheid is geen sinecure, zo heeft de praktijk aangetoond. We moeten de sector scherp houden.” Dat door code rood óók bij het grote publiek de schrik er goed in zit, vindt hij een aardig neveneffect.

„In toekomstige soortgelijke situaties zal Tennet precies zo handelen”, benadrukt Van Tankeren. „Natuurlijk zijn wij realistisch genoeg om te beseffen dat de boodschap ook bij particuliere consumenten doorkomt. Zij nemen slechts eenvijfde van het stroomverbruik voor hun rekening. Maar ook dat aandeel telt mee. Het maatschappelijk besef dat de hulp van iedereen nodig is om een goede stroomvoorziening te waarborgen, mag best groeien.”