Wat VVD en CDA in zeven weken onderhandelen met de PVV niet lukte –en eigenlijk niet in anderhalf jaar– werd met D66, GroenLinks en ChristenUnie in minder dan 48 uur voor elkaar gebokst.

Dát is het beeld dat de hervormingsgezinde oppositie donderdagavond zorgvuldig uitventte in het debat over het akkoord dat gerust historisch mag worden genoemd. Nimmer in de parlementaire historie slaagde de Tweede Kamer erin om met het rode potlood in zicht zó vergaand zaken te doen met een demissionair kabinet.

Naast een constructieve houding van een deel van de oppositie was daarvoor ook een stukje zelfverloochening nodig van CDA en vooral VVD. De uitgestoken hand die premier Rutte bij zijn aantreden beloofde, had een politieke crisis nodig om daadwerkelijk uit de zakken van diens colbert te komen.

Het akkoord, waarvan de hoofdlijnen vaststaan maar de details nog moeten worden ingevuld, geeft minister De Jager (Financiën) voldoende munitie om vóór de deadline van maandag een brief naar de Europese Commissie te sturen met daarin de Nederlandse aanpak om het begrotingstekort in 2013 weer ‘Brussel-proof’ te maken.

Nederland toonde Europa daarmee donderdag weer eens een glimp van haar poldergezicht en herstelde zo grotendeels het toch wat dubieuze beeld dat het in de afgelopen periode in de Unie had neergezet.

Een gevaar dat de huidige euforie om zóveel daadkracht bij kan stellen schuilt in het feit dat bij veel maatregelen de ‘puntjes’ nog op de i moeten worden gezet. Gaat de Hedwige bijvoorbeeld wel of niet onder water? En hoe besparen we exact 1 miljard in de zorg? Ook bevat het akkoord (dat tevens een fiat kreeg van de SGP) te weinig steun om te kunnen spreken van een écht nationaal akkoord, waarmee de gekozen marsroute in beton had kunnen worden gegoten. Daarvoor was het nodig geweest dat ook de PvdA de handtekening onder de groslijst aan hervormingen en besparingen had gezet.

PvdA-leider Samsom draaide in de afgelopen maanden echter volledig weg van de strategie om al in 2013 financieel orde op zaken te stellen. Zijn halve draai terug donderdagmiddag –plots was de 3 procent in 2013 óók voor de PvdA „altijd al” bespreekbaar– kwam te laat om zich nog aan te kunnen sluiten bij de “coalition of the willing”. Daarmee kijkt de PvdA nu samen met SP en PVV toe aan de zijlijn.

Een ‘nationaal akkoord’ leek er donderdagavond wél te zijn rond de aanpak van de PVV. Wilders, die als een politieke opportunist de afgelopen dagen alle bezuinigingsmaatregelen weer liet vallen waarover hij de afgelopen periode met VVD en CDA overeenstemming bereikte, deed er –in een tijdspanne van nog geen week– plots niet meer toe.

De altijd ronkende maar ruwe taal van de PVV-leider werd donderdag, misschien wel voor het eerst, door de gehele Tweede Kamer volledig genegeerd. Wilders werd niet één keer toegesproken noch geïnterrumpeerd. Zelfs zijn naam viel eigenlijk niet.

Of óók de kiezer zijn geluid de komende maanden zal negeren, moet op 12 september blijken in het stemhokje. Daarin ligt meteen ook de belangrijkste bedreiging voor de historische gelegenheidscoalitie die donderdag de handen ineen sloeg.

Waar coalities normaal gesproken na het sluiten van een moeilijk akkoord enkele jaren gevrijwaard zijn van verkiezingen, is het dit keer niet zozeer de Kamer maar veel meer de kiezer die zich binnenkort mag uitspreken over de begroting voor 2013 die donderdag in de steigers is gezet.

Relevant is in dit opzicht dat de coalitie die zich in de afgelopen twee etmalen vormde nu weliswaar kan bogen op een meerderheid in zowel de Eerste als de Tweede Kamer, maar in de jongste peilingen die meerderheid ontbeert. SP-leider Roemer noemde het akkoord daarom niet geheel onterecht een „huzarenstukje met een beperkte houdbaarheidsdatum.”

De komende weken moet blijken of de kiezer het nemen van verantwoordelijkheid in een uiterst moeilijke periode beloont en of de nieuwe coalitie daarmee de contouren kan vormen van een in het najaar te formeren nieuw kabinet.