Bouman is eigenaar van Apollo Fruit, een fruit in- en exportbedrijf in Athene. Bouman trouwde twintig jaar geleden met een Griekse. De eerste acht jaar van hun huwelijk woonden ze in Nederland. Daarna besloten ze terug te gaan. „Het is voor een Griek heel moeilijk om in Nederland te wennen”, verklaart de ondernemer. „En zelf had ik ook zin om te verhuizen. Griekenland is gewoon een heel mooi land.”

Maar de zaken gaan op het moment niet gemakkelijk, zegt Bouman en dan drukt hij zich nog voorzichtig uit. De ondernemer heeft geen repatriëringsplannen, maar sluit een terugkeer naar Nederland niet uit, hoewel hij het liefst blijft.

Als een van de oorzaken van het slechte ondernemersklimaat noemt Bouman het tot aan de crisis gebruikelijke betalingssysteem met cheques met een verzilverdatum die soms wel tot zes maanden in de toekomst ligt. Wie meteen geld wilde zien, kon de cheque bij de bank inleveren, die het geld tot de vervaldag van de cheque wel wilde lenen. Maar inmiddels zijn er voor vele miljarden aan ongedekte cheques uitgeschreven, cheques die dus niet verzilverd kunnen worden. „Dat is natuurlijk een luchtbel”, zegt Bouman. Een luchtbel waarvan nu nogal wat Griekse ondernemers de wrange vruchten plukken.

Griekenland mag dan in een diepe crisis zitten, het land laat onnodig kansen liggen op z’n exportmarkt, vindt Bouman. Daarmee schaart hij zich achter de conclusies van een recent verschenen rapport van adviesbureau McKinsey, met als titel ”Griekenland, tien jaar vooruit”. Het consultancybureau stelt dat het mogelijk is dat Griekenland de komende tien jaar 520.000 nieuwe banen en 55 miljard euro extra economische groei kan creëren als het investeert in de sectoren toerisme, energie, detailhandel, voeding en landbouw.

„Importeren is moeilijker, daar heb je nu eigen geld voor nodig, want de banken lenen op dit moment moeilijk geld uit”, zegt Bouman. „Maar Griekenland heeft zó veel moois in huis. Het is zo jammer dat ze die kans laten liggen. Ze kunnen zulke mooie producten verbouwen, het klimaat is perfect. We hebben prachtige nectarines, perziken. Druiven, daar zijn we heel goed in. Olijfolie.” Twintig jaar geleden kon het land zichzelf aanzienlijk beter in de markt prijzen dan het nu doet, zegt Bouman. „We zijn blijven steken. En Turkije haalt ons in. Ook met z’n toerismesector trouwens. Ze hebben daar veel mooie voorzieningen, die ook nog eens betaalbaar zijn. Wij kunnen daar amper tegen concurreren.”

Zoals zo veel Grieken wijst Bouman met de beschuldigende vinger naar de overheid. „Daar zit de grootste corruptie. En bij het belastingsysteem.” Met clichés als zou de Griek lui zijn en al op z’n veertigste met pensioen gaan, heeft Bouman niets. „Waar dat vandaan komt, begrijp ik echt niet. Grieken zijn loyaal, heel gastvrij, hard­werkend, ze hebben vaak een huisje als pensioenvoorziening, waarvoor ze nu overigens gestraft worden met extra belastingen. Maar lui zijn ze niet.”

Door een slecht functionerend belastingsysteem en sterk bureaucratische wetgeving voor ondernemers –met niet zelden verouderde of elkaar tegensprekende wetten, bijvoorbeeld op het gebied van milieu– kent Griekenland een schaduw­economie die ruim 30 procent van de totale economische activiteit bedraagt, aldus recente cijfers van McKinsey.

Ter vergelijking: in Nederland maakt de zwarte economie rond de 10 procent van het bruto binnen­lands product uit.

Het lastige aan het Griekse belastingsysteem is dat het van twee kanten corruptie in de hand werkt, aldus Bouman. Een goedwillende ondernemer kan zomaar te maken krijgen met een door en door corrupte belastinginspecteur. „Als je het gewoon netjes doet, is er niets aan de hand. Maar je kunt natuurlijk een klein foutje maken en dáár kun je dan vervolgens, als je controle krijgt en een slechte inspecteur treft, een extreem hoge boete voor krijgen.”

In zo’n geval kan het voorkomen dat zo’n gedupeerde ondernemer tegen die belastinginspecteur zegt: Joh, kunnen we een dealtje sluiten. „Maar stel dat iemand bij een controle alsnog een ton belasting moet betalen en de belastinginspecteur zegt: Ik maak er 50.000 van als jij 20.000 aan mij geeft. Dat is zo corrupt en dat gebeurt regelmatig hier.” De belastinginspecteurs hebben een te grote bevoegdheid, vindt Bouman. „Die moet drastisch ingekort worden.”

Het hele systeem moet ver­anderen, zegt Bouman. „De wetten en regels moeten duidelijk zijn en voor iedereen gelden. Eigenlijk is het heel simpel.”

Desondanks ziet hij het niet gebeuren dat de regering daar zelfstandig verandering in gaat brengen. De ondernemer ziet veel in een door de EU aangestelde bewindvoerder die er als een soort curator op toeziet dat de Griekse regering orde op zaken stelt in het land, een optie waarvan ook de VVD groot voorstander is. „Ze pakken nu de kleine man wel, maar de grote vissen laten ze zwemmen. En die kleine man nog verder korten, gaat niet. Echt niet. Veel Grieken hebben nu al moeite om de dagelijkse boodschappen te doen.”

De regering moet egoïsme laten varen en één doel hebben, zegt Bouman. „Eén doel. Grieken­land. Of je nu Pasok bent of van de Nieuwe Democraten. Ze moeten eerlijk worden. Onze dominee zegt: Alleen God kan hun harten veranderen. Zo is het.”

Dit is het tweede deel in een korte serie over de gevolgen van de Griekse bezuinigingen voor de bevolking.