Libertariërs: veel heb je er in Nederland niet van. Zo’n 1000 mensen bezoeken regelmatig de site www.meervrijheid.nl. Wel bestaat er een officiële partij: de Libertarische Partij Nederland, maar die haalde in raden, staten of Kamers nooit een zetel. Om het denken vanuit deze politieke filosofie meer diepgang te geven, richt de jurist R. G. Th. van Wissen, samen met zijn kornuiten Albert Spits en Sander Boon -de laatste is werkzaam bij de Telderstichting, het wetenschappelijk instituut van de VVD-, morgen de Frédéric Bastiat Stichting op, genoemd naar een 19e-eeuwse Franse econoom.

Kernpunt van de politieke filosofie van het libertarisme, ook wel klassiek-liberalisme genoemd, is het maximaliseren van de keuzevrijheid van het individu. Voor sommige libertariërs betekent dat een zo klein mogelijke staat. Voor anderen, onder wie Van Wissen, bij voorkeur helemaal geen staat.

Waarom de staat afschaffen?

„Omdat er volgens mij ten diepste geen rechtvaardiging is voor een instituut dat mensen dwingt om een deel van hun geld af te staan, om vervolgens met dat geld dingen te doen waarvan het nut in veel gevallen betwijfeld kan worden. Dat tast de individuele keuzevrijheid van mensen te zeer aan. Helemaal twijfelachtig wordt het als een staat dat belastinggeld gebruikt om oorlog te voeren, een oorlog die vaak door een groot deel van de inwoners niet gewild wordt maar wel met hun geld gefinancierd.

Velen zeggen: maak de taken van de staat dan zo beperkt mogelijk. Maar daar geloof ik niet in. Een overheid heeft altijd de neiging uit te dijen, meer ambtenaren aan te stellen, meer regels te verzinnen. Als je dat wil stoppen, moet je radicaal zijn en de staat helemaal afschaffen. Ik ben niet tegen de staat omdat ik zou denken dat de mens van nature goed is, maar omdat macht corrumpeert.”

Zonder staat wordt het toch een chaos?
„Daar geloof ik niets van. Alles wat de staat nu regelt en organiseert, kunnen private organisaties ook. En dat zullen ze ook gaan doen, zodra de overheid wegvalt.

Neem de interne veiligheid. Mijn bezwaar tegen het huidige systeem is -en die kritiek geldt de meeste beleidsterreinen van de overheid- dat de prikkels die erin zitten helemaal verkeerd gericht zijn. Volgens Dijkstal moest de politie in een bepaald jaar 180.000 bonnen uitschrijven. Dan denk ik: Maar zo krijgt de overheid toch een bepaald belang bij overtredingen? Want men móét dat bepaalde aantal boetes halen.

Nog een voorbeeld. Stel: de politie vindt dat zij te weinig geld krijgt. De verleiding is dan groot de misdaad wat te laten toenemen. Dan zullen de burgers verontwaardigd raken en bereid zijn meer belastinggeld te geven voor uitbreiding van de politie. Ook daar zie je dat de prikkel de verkeerde kant opgaat.”

Er is toch geen alternatief?

„Veel mensen realiseren zich niet dat de interne veiligheid voor een groot deel al privaat ís: de beveiliging van winkels en bedrijven bijvoorbeeld. In het libertarische denken gaat men een stap verder en kom je het idee tegen van beschermingsorganisaties: grote verzekeringsmaatschappijen die mensen tegen betaling van premie beschermen tegen diefstal en geweld. In zo’n bedrijf werken de prikkels wel goed: hoe beter een beschermingsorganisatie misdaad voorkomt, hoe minder geld zij uit hoeft te geven aan de bestrijding ervan en hoe winstgevender zij werkt. In zo’n systeem drijft de onderlinge concurrentie de kwaliteit op. Is iemand niet tevreden over de wijze waarop hij beschermd wordt, dan betaalt hij geen premie meer en gaat hij over naar een andere beschermingsorganisatie.”

Hoe kunnen we ons, zonder staat, verdedigen tegen een aanval uit het buitenland?
„Ook met de externe veiligheid hoeft het, zonder staat, niet verkeerd te gaan. Want wie zou een gebied aanvallen waar wel mensen wonen, maar waar geen centrum van macht is? Wie val je dan aan? Wanneer heb je gewonnen?”

Er blijven veel zaken over die nooit door de markt geregeld kunnen worden. Wat gebeurt er, zonder staat, met kinderporno? Wat met abortus?

„Ik denk dat ook die zaken privaat te regelen zijn. Als het merendeel van de mensen het maken van kinderporno verwerpelijk vindt, kunnen ze hun beschermingsorganisatie daartegen laten optreden.

Een staatloze maatschappij is niet hetzelfde als een maatschappij zonder regels. Ook in mijn ideale samenleving bestaan er regels; ze worden alleen in veel kleinere verbanden vastgesteld en kunnen dus van plaats tot plaats verschillen. Dat hangt samen met mijn visie dat er geen objectieve moraal bestaat. Wat mij betreft mag abortus in het ene stadsdeel verboden, in het andere toegestaan zijn. Laat er op dat soort ethische terreinen, waarop het niet waarschijnlijk is dat je het op nationaal niveau ooit unanimiteit bereikt, maar een maximale vrijheid bestaan.”