Met de presidentsverkiezingen eind mei in het vooruitzicht wordt op straat en in het parlement openlijk de vraag gesteld: Hoe komen we straks van de militaire leiders af?

Na verschillende gewelddadige incidenten, zoals tegen kopten in Maspiro (27 doden), de gevechten in de Mohammed Mahmudstraat en de gruwelijk slachtpartij na de voetbalwedstrijd in Port Said van vorige maand (74 doden), zijn het leger en het volk beslist geen vrienden meer. Voor veel Egyptenaren is het militaire regime geen haar beter dan het oude regime. De verpakking is anders, maar de inhoud hetzelfde.

Oud-president Mubarak staat nu dan wel terecht, omdat hij ervan wordt beschuldigd het bevel te hebben gegeven om vorig jaar januari op de demonstranten te schieten. Hierbij kwamen ruim 800 mensen om het leven. Maar de gehele legerleiding is medeverantwoordelijk. Ook zij zou dus eigenlijk terecht moeten staan.

In het Egyptische parlement wordt de laatste dagen veel gedebatteerd over de rol van het leger zodra de militairen de macht hebben overgedragen aan een gekozen president. De meningen hierover lopen sterk uiteen en beheersen het debat over de nieuwe grondwet. Die nieuwe grondwet moet worden ingevoerd na de beëindiging van de overgangsperiode waarin de militairen besturen.

De staatskrant Al-Ahram schetste deze week vier opties waarmee de generaals zich uit deze hachelijke situatie kunnen redden.

Voor de eerste optie is een grondwet nodig die lijkt op de Turkse. In feite is deze variant een manier om de ‘aftocht’ te dekken. De optie komt neer op het verlenen van ”parlementaire onschendbaarheid” aan de huidige SCAF, indien hij vrijwillig aftreedt. Bovendien moet die onschendbaarheid ook gelden voor eventuele toekomstige militaire bevelhebbers.

De tweede optie is het vinden van een aan de SCAF trouwe president. Het steunen van een loyale presidentskandidaat zou het leger in staat stellen zijn invloed te behouden en de politieke arena ongedeerd te verlaten.

Deze eerste twee opties, die sterk afhankelijk zijn van afspraken tussen de SCAF en de islamistische partijen, lijken op dit moment de best haalbare. Maar dan moet er snel worden gehandeld.

Er is ook een derde optie: een staatsgreep. De SCAF heeft het afgelopen jaar meermalen, al dan niet direct, geprobeerd algemene chaos te veroorzaken in het land, om zo een eventuele staatsgreep mogelijk te maken. In die situatie kan de SCAF de staat van beleg uitvaardigen, een verbod op alle politieke activiteiten instellen, de verkiezingsuitslag nietig verklaren en alle vrije van meningsuiting proberen te blokkeren.

Dit zou neerkomen op een herhaling van de staatsgreep in 1952 door de zogenaamde Vrije Officieren onder leiding van president Gamal Abdel Nasser. Twee jaar na de coup, die koning Faruk verdreef, had Nasser alle hoop op democratie de grond ingeboord. Decennialang was hij de facto alleenheerser.

Zo’n scenario zou nu niet meer uitvoerbaar zijn. De huidige situatie is compleet verschillend in vergelijking met die van 1952. Toen werd de coup van de militairen gesteund door het volk. Nu zouden ze zich de woede van het volk op de hals halen.

De initiatiefnemers van de 25 januarirevolutie zullen nooit akkoord gaan met een militaire machtsgreep. Ook internationaal zal dit niet worden aanvaard, omdat het zal worden uitgelegd als een machtsgreep tegen de jongste revolutie en prille democratische hervormingen in Egypte.

Ten slotte is er nog een vierde optie, namelijk de radicale verjonging van de militaire raad. Jonge officieren zouden zich publiekelijk kunnen voordoen als patriotten die boos zijn op de SCAF, omdat die de doelstellingen van de revolutie niet kon waarmaken. Maar achter de schermen zouden ze trouw blijven aan de oude militaire raad.

Dit laatste scenario klinkt op het eerste gehoor vreemd, maar is misschien helemaal zo slecht nog niet. De jonge officieren zouden zich op deze manier populair kunnen maken bij het Egyptische volk. Want zij hebben die kliek van oude machthebbers dan toch maar mooi verdreven. De band tussen het leger en het volk zou er weer door kunnen worden hersteld. En te midden van alle euforie heeft de oude militaire raad de mogelijkheid geruisloos het slagveld te verlaten.

De kans is groot dat zo’n scenario niet aanvaardbaar zal zijn voor een groot deel van de negentien leden tellende militaire raad. Die willen hun militaire loopbaan liever eervol beëindigen en zouden deze oplossing als een diepe vernedering ervaren. Er moet voor hen een andere manier zijn om hun geliefde Egyptische volk te verlaten.