De passionen van Bach in het Nederlands
De passionen van Bach móéten in het Duits klinken, vinden velen. Toch blijven er mensen die een poging ondernemen om de klassiekers in het Nederlands over te zetten. Onlangs verscheen de „poëtische hertaling” van de Matthäus Passion door dichteres Ria Borkent in boekvorm. Binnenkort gaat de Nederlandstalige Johannes Passion van dirigent Marcel den Dulk in première.
Borkent is niet de eerste die Bachs meesterwerk overzet. Bekend werd wat liedjeszanger Jan Rot in 2006 deed. Hij maakte een wel heel vrije hertaling van de Matthäus, die naast veel bijval ook forse kritiek opriep. Het feit dat Rot als ongelovige het lijdensverhaal voor moderne mensen aannemelijk wil maken door Jezus af te schilderen als iemand die zichzelf opoffert voor een goed doel, stuitte velen tegen de borst.
Borkent doet het heel anders. Wat zij biedt is duidelijk een gelovige vertaling, die recht wil doen aan de letterlijke tekst van Bachs compositie. Van kindsbeen af is Borkent vertrouwd met Bachs vertolking van het lijdensevangelie. „De Matthäus Passion kreeg ik met de melk en levertraan binnen.” Door het werken aan de vertaling „kon ik er opnieuw bevriend mee raken, al was de naam nu op z’n Hollands: Matteüs Passie”, schrijft ze in de tekstuitgave (uitg. Boekencentrum).
Volgens haar is Bachs compositie door deze vertaling nog toegankelijker geworden. „Iemands moedertaal raakt weer andere snaren dan de oorspronkelijke taal, kan het verhaal met zijn vele schakeringen op een nieuwe manier dichterbij brengen en de luisteraar nog meer verrijken.”
Borkent schreef haar vertaling in opdracht van het Christelijk Literair Overleg (CLO). Vorig jaar april voerde dirigent Pieter Jan Leusink het werk vier keer uit. Op Goede Vrijdag zond de EO een opname van een van de concerten uit; komende Witte Donderdag (5 april) wordt die tv-registratie opnieuw uitgezonden. Een live-uitvoering is op 17 maart in de Utrechtse Janskerk te beluisteren.
De achtergrond van de Nederlandstalige Johannes Passion van Marcel den Dulk, dirigent van een aantal oratoriumkoren, is heel anders, blijkens een persbericht. Toen Den Dulks dochter anderhalf jaar geleden onder een vrachtwagen kwam en wekenlang in het ziekenhuis lag, kwam hij met al zijn vragen over leven en dood bij Bachs Johannes uit. „In de beleving die Bach wil geven, staat de omgang met de dood centraal. De boodschap is: wij zijn meester over ons eigen leven, en niet de slaaf ervan. Houd moed, want er is meer. Deze boodschap is zo tijdloos dat zij ook nu nog iedereen kan aanspreken.” Maar dan wel in vertaling. Want de beleving van die boodschap „is voor Nederlanders eigenlijk alleen maar te krijgen zonder de grauwsluier van de Duitse tekst”, meent Den Dulk.
Op 4 maart dirigeert Den Dulk zelf in het Amsterdamse Concertgebouw de première van zijn creatie.
Meer informatie: www.riaborkent.nl en www.nederlandsejohannespassion.nl