Vanaf prehistorische culturen was fysieke kracht een belangrijke eigenschap om te overleven. Onze hormoon- en klierwerking faciliteert dit perfect door mannen overvloedig van testosteron te voorzien en adrenaline door de aderen te jagen zodra we ons opwinden. Dan springen we overeind en gaan direct de strijd aan. Tegen bedreigingen van buitenaf. Maar ook om uit te knokken wie de baas is, haantjesgedrag.

De strijd om de macht vindt vanaf de oude Grieken op sociaal geaccepteerde wijze plaats in de politiek. Dat is de arena van botsende grote ego’s. En als dat onvoldoende succes geeft, gaat de strijd op het slagveld verder. Mannen hebben talloze oorlogen gevoerd voor meer macht. Rivieren van bloed en bergen slachtoffers: trieste monumenten van de mannelijke behoefte aan macht.

Tot in de moderne kerkenraadskamer woedt de machtsstrijd tussen mannen. Zich verschuilend achter vrome woorden knokken mannen elkaar de vergadering en de kerkenraad uit. Ordinaire geldingsdrang en haantjesgedrag over de rug van de gemeente, en soms van hele kerkgenootschappen. Ook door gereformeerde aderen jaagt de adrenaline overvloedig.

Het beeld van de vrouw als het zwakke geslacht is een primitieve typering op basis van spierkracht. De vrouw, in haar hok en achter het aanrecht, liefhebbend, sociaal en zorgend, als tegenpool van de sterke en rivaliserende man. Bevestigd door uitspraken zoals: mannen komen van Mars, vrouwen van Venus, terug te vinden in rijen therapeutisch bedoelde boeken.

Wetenschappelijk onderzoek heeft ook fysieke verschillen tussen mannen- en vrouwenhersenen aan het licht gebracht. Hiermee samenhangend verschillen man en vrouw in kwaliteiten en eigenschappen zoals ruimtelijk inzicht, abstract denken, empathisch vermogen et cetera.

Zijn de stereotiepe rolpatronen dan biologische wetmatigheden, ja, scheppingsorde? Welnee. Iedereen wordt geboren met alle opties nog aangevinkt. Maar vanaf onze geboorte leven we in een door geldingsdrang gedomineerde atmosfeer die heeft geleid tot de huidige rolverdeling tussen man en vrouw.

Al lerend passen babyhersenen zich aan om aan verwachtingen te kunnen voldoen. Het gedrag dat de meeste waardering en het grootste succes geeft, wordt geleerd. Patronen slijten snel in, groeiende jonge hersenen sluiten de ene ontwikkelmogelijkheid af en investeren in andere kwaliteiten. Daarom zijn mannen- en vrouwenhersenen verschillend. Dat is het gevolg, niet de oorzaak van de stereotiepe rolpatronen.

Veel mannen zijn ten diepste zeer ongelukkige wezens. Van jongetjes wordt al vroeg verwacht dat ze geldingsdrang ontwikkelen. Ze mogen niet huilen, ze moeten terugknokken. Jongemannen die de maatschappij binnenstappen, tellen alleen mee als ze vooroplopen in de ratrace. Veel jongens is dit niet op het lijf geschreven, maar ja, je moet. Voor softies is geen plek, ambitie moet je hebben, een winnaars­mentaliteit. Zodat je wat bereikt.

Helaas maakt de geldingsdrang van mannen geen goede en liefdevolle gemeenschap van de samenleving. Rivaliteit maakt meer kapot dan je lief is. Politici vechten met alle middelen over de rug van de maatschappij om een paar jaar in het centrum van de macht te zitten. De vrijemarkteconomie is de arena waarin de winnaars meedogenloos geld en macht bij elkaar harken. Dit laat diepe sporen van onrecht achter, van hongersnood in derdewereldlanden tot het failliet van Europese landen, tot milieuproblemen die niet meer zijn op te lossen.

Het zwakke geslacht? Dat is de man die zich laat overheersen door hormonen en geldingsdrang. Zolang we daaraan zijn overgeleverd, wordt onze samenleving niet volwassen. Hoog tijd, mannen, om je primitieve geldingsdrang in te ruilen voor verstand, compassie en verantwoordelijkheidsgevoel.

De auteur is senior beleidsmedewerker bij de rijksoverheid. Hij schrijft deze bijdrage op persoonlijke titel. Reageren? nietbijbroodalleen@refdag.nl