Italië: mijd nummer 47 bij bingo

Italianen eten ”zampone” en spelen bingo rond de jaarwisseling.

Krab en kaviaar. Dat hebben de Italianen, met hun voorliefde voor luxe, natuurlijk het liefst op hun bord met oudjaar. Mooi niet! De typische ingrediënten voor een copieus diner op de laatste dag van het jaar zijn varkenspoot (”zampone”), een met gemalen varkensvlees gevulde holle varkenspoot die gekookt wordt opgediend, en linzen. Symbolisch staat de poot voor welvarendheid en staan de linzen voor geldstukken.

Oudejaarsavond is in Italië vooral een familieaangelegenheid. Op deze dag, of een van de voorafgaande dagen, speelt men het liefst bingo. Dat is in Italië, waar bijgelovigheid een niet onbelangrijke rol speelt, meer dan alleen goede nummertjes op een kaart leggen. Het gaat om de betekenis achter het cijfer. De dood bijvoorbeeld staat voor het nummer 47 en ongunstig weer voor 83. Dat zijn vanzelfsprekend nummers om te vermijden.

En om 24.00 uur gaat iedereen zeker de deur uit om vuurwerk af te steken! Nee, alweer mis. In Italië wordt weinig geknald, op vuurwerkhoofdstad Napels na, waar zelfs Den Haag niet aan kan tippen. Om een idee te krijgen: vorig jaar raakten 500 mensen in Italië gewond door vuurwerk. Er was één dode te betreuren. Uiteraard viel die in de Napolitaanse metropool.

VS: Occupy vergadert bij kaarslicht

Occupy Wall Street vergadert vanavond bij kaarslicht.

In de Verenigde Staten ontstond op 17 september de Occupybeweging, die een vervolg zou krijgen in veel andere steden wereldwijd, waaronder Londen en Amsterdam. Via die beweging protesteren demonstranten tegen de hebzucht van de banken rond Wall Street en andere grote financiële instellingen.

Bij Occupy Wall Street staat voor vanavond een kaarslichtvergadering op de agenda. Over de invulling van de avond kan woordvoerder Shane van Occupy nog niet veel zeggen. Shane wil zelf niet uitgebreid op 2011 terugkijken, alleen „in zoverre als het nuttig is om voorwaarts te gaan.” En doorgaan zal de Occupy­beweging, verzekert ze. „We zullen blijven protesteren tegen alles wat niet deugt. Op naar 2012!”

De meeste Amerikanen zullen met oud en nieuw echter niet hun schoenen aantrekken voor de kaarslichtvergadering van Occupy. Waar honderdduizenden elk jaar wél de deur voor uitgaan, is het laten zakken van de bal op Times Square in New York. Een grote, verlichte bal zakt tijdens de laatste minuut van het jaar langs een pijp naar beneden. Honderdduizenden mensen op het plein tellen de seconden af tot de bal beneden is en een nieuw jaar is begonnen. De traditie is al meer dan een eeuw oud.

Daarnaast houden veel kerken in de VS oudejaarsdiensten. Een bijzonder gebruik is de zogenoemde ”Watch Night”, die vooral in lutherse en methodistenkerken wordt gehouden. De gemeente gaat tijdens deze dienst gezamenlijk het nieuwe jaar in. ”Watch Night” werd in de Verenigde Staten geïntroduceerd door John Wesley, de stichter van de methodistenkerk, die het gebruik weer kende van de Moravische broeders.

Japan: neem nog een bamboescheut

De Japanse jaarwisseling is een familiefeest.

Voor Japanners zijn de dagen rond de jaarwisseling vergelijkbaar met Kerst in Nederland. Een tijd van rust en bezinning.

Op 31 december wordt er in Japan nauwelijks feestgevierd. Vuurwerk zie je niet. Dat is meer iets voor de warme zomer­avonden. Boven de drukbezochte stranden is dan de hemel elke avond kleurrijk verlicht.

Uren voordat de klok twaalf slaat, verzamelen grote drommen Japanners zich voor boeddhistische en shinto-tempels. Boeddhistische tempels luiden letterlijk het nieuwe jaar in. Een speciale bel wordt 108 keer geluid. Eén keer voor elke zonde die de mens heeft bedreven. Zonden worden zo verdreven en het nieuwe jaar begint met een schone lei.

Daarna wordt er gebeden. Drie dagen lang zijn de tempels vol met biddende mensen. Bij populaire tempels duurt het uren voordat je aan de beurt bent.

Vroeg op nieuwjaarsdag drommen mensen samen op bergen die een mooi uitzicht op de zonsopgang bieden. Het begroeten van de eerste zonnestralen van het jaar brengt geluk, volgens 
Japanners. De zon wordt met applaus begroet.

Nieuwjaar is in Japan vooral een familiefeest. Gezinnen brengen het grotendeels thuis door, met het spelen van traditionele spelletjes en lekker eten. Nieuwjaarsgerechten worden enkel op de eerste drie dagen van het nieuwe jaar gegeten en hebben een speciale betekenis. Bamboescheuten zouden gezondheid brengen, en een gekruide rijstwijn zou de kwade geesten verdrijven.

Israël: niks nieuwjaars-dag, die komt later

In Israël vieren de mensen vanavond geen oud en nieuw.

Oudejaarsdag en nieuwjaarsdag zijn in Israël gewone werkdagen, hoewel oudjaar dit jaar op een sabbat, dus een rustdag, valt.

Opblijven na 24.00 uur is er vanavond niet bij. Van het afsteken van vuurwerk is evenmin sprake. Morgenochtend moeten de Israëliërs gewoon naar hun werk of school.

Dat wil niet zeggen dat er in Israël helemaal niets wordt gedaan rond de jaarwisseling. Sommigen, vooral Russische immigranten, vieren wel Nieuwjaar. Ze hebben een nieuwjaarsboom en houden silvesterfeesten (genoemd naar paus Silvester uit de vierde eeuw). Voor de belastingdienst en andere Israëlische instituten start het nieuwe jaar gewoon op 1 januari.

Het Joodse Nieuwjaar (Rosj Hasjana) begint bij het onder­gaan van de zon op de eerste dag van de Joodse maand Tishri. Meestal is dat in september. Israëliërs hebben dan twee dagen vrij. Een favoriet gerecht tijdens Rosj Hasjana is appel met honing, ten teken dat het volgende jaar een zoet jaar mag zijn.

Met Rosj Hasjana beginnen de tien dagen van berouw en inkeer. Deze dagen worden afgesloten met Jom Kipoer – de Grote Verzoendag.

Griekenland: vassilopita met een munt erin

Schuldencrisis of niet, ”vassilopita” moet worden gebakken in Griekenland.

Veel Grieken zullen op nieuwjaarsdag traditioneel ”vassilopita” eten: een speciaal brood of speciale cake.

De 1e januari is in Griekenland de dag van Sint-Basil, een bisschop uit de vierde eeuw die befaamd werd om zijn vrij­gevigheid. Het was een soort sinterklaas en bij zijn dag hoort dan ook het geven van cadeautjes.

Bisschop Basil zou armen anoniem hebben geholpen door gouden munten in de broden te stoppen die bij hen werden bezorgd. Een oude Griekse gewoonte is om in een van de plakken van de vassi­lopita­cake een munt te stoppen. Wie dat stuk geserveerd krijgt, mag rekenen op geluk in het nieuwe jaar.

Oudejaarsavond is voor veel Grieken een avond om spelletjes te spelen met vrienden. Kinderen zingen speciale liedjes. In de hoofdstad Athene zijn er gratis concerten en net als in Nederland wordt het jaar afgesloten met vuurwerk, veel vuurwerk.

Noorwegen: vuurpijlen zijn verboden

Oudejaarsavond heet in het Noors nieuwjaarsavond.

Taalhistorisch is het niet vreemd om van nieuwjaarsavond te spreken. Avond betekent oorspronkelijk immers ook zoiets als ”de dag voorafgaand aan”. Dat neemt niet weg dat de Noren onder normale omstandigheden echte oudejaarsavondvierders zijn. De avond wordt in zo breed mogelijke familie- en vriendenkring in feestelijke stemming doorgebracht, met na 24.00 uur uiteraard het onvermijdelijke vuurwerk.

De gemiddelde op die avond in Noorwegen verzeild geraakte Nederlander zal echter de vuurpijlen missen. Die zijn namelijk drie jaar geleden verboden. Op een gegeven moment gebeurden er zo veel ongelukken mee dat de overheid er een punt achter heeft gezet. Er kwam meteen een hoge boete te staan op overtredingen. Maar mogelijk zijn er Noren die een bekeuring van 5300 kroon (660 euro of daaromtrent) niet hoog vinden.

Bijzonder Noors voor deze avond is het gerecht met de wat onvertaalbare naam ”pinnekjøtt”, wat niet alleen met oudjaar op tafel kan komen, maar in de hele periode van kerstavond tot 1 januari. Pinnekjøtt is niet de Scandinavische tegenhanger van de oliebol, maar gezouten en gedroogd lamsvlees dat wordt gerookt boven een smeulend berkenhoutvuurtje.

Egypte: bijna Kerst voor de kopten

Egyptenaren hebben hun nieuwjaarsfeest al achter de rug.

Moslims vierden het islamitisch Nieuwjaar (of: Muharram) op 26 november. De exacte datum voor dit Nieuwjaar hangt af van het verschijnen van de sikkel van de nieuwe maan. Volgend jaar valt Muharram bijvoorbeeld op 15 november. Op deze dag herdenken moslims dat de profeet Mohammed en zijn volgelingen verhuisden van Mekka naar Medina (in 622). Moslims houden traditie­getrouw een speciale gebedsdienst in de moskee en wensen elkaar gelukkig nieuwjaar.

Kopten –christelijke Egyptenaren– beginnen het jaar op 11 (soms 12) september met het feest van Neyruz, oftewel koptisch Nieuwjaar. Herdenking van martelaren is een belangrijk onderdeel van die dag. Volgende week, op 
7 januari, vieren de kopten kerstfeest. De familie Kamel Bebawi Kamel schrijft op de website coptic-cairo.com hoe dat eraan toe gaat. „Voor Kerst vasten we 43 dagen. We mogen overdag wel wat eten, maar voedsel met een ziel (vlees, eieren, melk, kaas, boter enzovoorts) is niet toegestaan. Vis mag wel. Op de dag van het feest gaan we om 20.00 uur naar de kerk, waar we bidden tot 24.00 uur. Dan gaan de lichten uit en worden er kaarsen aangestoken. Daarna worden snoep en speelgoed uitgedeeld in de gemeente.”

Wereldwijd

Voor meer dan de helft van de wereldbevolking begint het nieuwe jaar op een andere datum dan 1 januari.

• Hindoes vieren Nieuwjaar tijdens Holi (februari/maart).

• Moslims vieren Nieuwjaar op Muharram.

• Joden vieren Nieuwjaar op Rosj Hasjana (eind september).

• Chinezen vieren Nieuwjaar met de tweede nieuwe maan na de winterzonnewende.

• Boeddhisten vieren Nieuwjaar met de eerste volle maan in april.

www.beleven.org