Uitgebreide handen voor Werkendam
Uitgebreide handen voor het hele dorp. Die symboliek heeft D. Vroegindeweij, architect BNA van het bureau voor architectuur en ruimtelijke ordening te Middelharnis, willen leggen in de kansel voor de christelijke gereformeerde kerk in Werkendam. „De kansel heeft een symbolische plek. En een boodschap voor het gehele dorp.”
Bij het ontwikkelen van de bouwplannen werd even overwogen om de kerk naar de rand van het dorp te verplaatsen. Vroegindeweij heeft zich er echter sterk voor gemaakt om dit niet door te laten gaan. Hij vindt dat een kerk in het centrum van de samenleving hoort. „De kerk stond eerst in het oude centrum. Nu staat hij midden in de nieuwe wijk. Daar is ook een groot plein gerealiseerd, dat als parkeerplaats gebruikt kan worden. Als de gemeente de kerk verlaat, is deze plek tegelijkertijd een ontmoetingsplaats.”
De basisvorm van de kerkzaal is een vijfhoek, waarbij de top precies boven het liturgisch centrum staat. „Het voordeel van deze constructie is dat het gebouw een weelderige akoestiek heeft. Dat is vooral merkbaar in een lege kerk. De predikant kan het zelfs, als het moet, zonder geluidsinstallatie doen”, aldus de architect.
Vanuit de kansel is er via de entree een diagonale lijn te trekken naar het centrum van het dorp. Ook het omgekeerde geldt. „Het Woord ligt op de kansel. Je loopt als het ware bij het binnenkomen zo in de richting van het Woord”, zegt Vroegindeweij. „Het voordeel van een vijfhoek is verder dat de afstand tussen kerkgangers en predikant klein is.”
De architect vindt dat architecten nogal eens een verkeerd idee van een kerk hebben. „Nieuwe kerken lijken tegenwoordig meer op culturele centra. De functie van een kerkgebouw is veel meer dan dat. Natuurlijk, een kerk is een gebouw van hout en steen, maar er gebeuren wel bijzondere dingen in het gebouw. Het gebouw is bestemd voor religieuze doeleinden, beter gezegd: het is een plaats om God te ontmoeten in de verkondiging van Zijn Woord. Daarom is een kerkgebouw niet zomaar een gebouw als alle andere.”
Dat mag je volgens ook tot uitdrukking brengen. „Het is niet uitsluitend de taak van de architect om zich te richten op doelmatigheid. Het is al helemaal niet zijn taak om zijn eigen idealen na te streven. Het bouwen van een kerk is een verantwoordelijke zaak waarbij de afhankelijkheid van Gods leiding ervaren wordt.”
De buitenkant van het kerkgebouw in Werkendam is sober. De gevels aan de zijkant zijn verspringend van elkaar aangebracht. In deze verspringing zijn de gevelkozijnen geplaatst, zodat er binnen geen hinderlijke lichtval plaatsvindt. Vroegindeweij: „Dit geeft vooral vanaf de kansel een bijzonder rustig effect. Bovendien kan niemand naar buiten kijken. Het is erg storend en onrustig wanneer mensen van binnen naar buiten kunnen kijken.”
De kerk biedt plaats aan 525 mensen. Een galerij is bij het ontwerp van de kerk uitgesloten. Wel is uitbreiding van het aantal zitplaatsen denkbaar in de gangpaden, die nu erg breed zijn.
Bijruimten ontbreken niet. „Vroeger werd een kerkgebouw uitsluitend gebruikt voor de eredienst. Bij de meeste kerken was er dus geen behoefte aan zaalruimten. De tijden zijn in dit opzicht wel veranderd. Door de opkomst van verschillende verenigingsvormen is er behoefte gegroeid aan vergaderplekken.”
Vooral de symboliek van de preekstoel is opvallend. De kanselbijbel ligt op de lessenaar. De lessenaar zweeft echter niet boven de kansel, maar is bevestigd aan een natuurstenen pilaar. „We hebben hiermee tot uitdrukking willen brengen dat het Woord niet zomaar zwevend is, maar dat het een fundament heeft. En op dat fundament is de kerk gebouwd.”
Ook de doopvont bevindt zich op een natuurstenen pilaar. „Het Woord en het sacrament hebben een duidelijk basis. Dat is niet een toevallig architectonische aangelegenheid. Hier is echt over nagedacht.”