DNB gaat voor volgend jaar uit van een begrotingstekort van 3,5 procent van het bruto binnenlands product (bbp), tegen 4,4 procent dit jaar. De daling is mede het gevolg van de vorig jaar afgesproken bezuinigingen van 18 miljard euro. Maar doordat de economie in de tweede helft van dit jaar in een recessie is beland en de vooruitzichten voor volgend jaar zwak zijn, loopt het tekort in 2013 alweer op tot 3,7 procent.

Daarmee dreigt de doelstelling van het kabinet om het tekort in 2015 te hebben teruggedrongen tot 0,9 procent uit zicht te raken en zullen extra ombuigingen uitkomst moeten bieden, aldus Swank. Volgens de ramingen van DNB, en dan nog niet eens het meest pessimistische scenario, gaat het om zeker 5 miljard euro. Dat bedrag kan volgens Swank hoger uitvallen bij grote tegenvallers, zoals een tegenvallende groei van de wereldhandel.

Het is volgens Swank juist in deze onzekere tijden van groot belang dat Nederland zijn afspraken nakomt. „Ik weet niet hoe de markt reageert als het begrotingstekort weer stijgt”, zei hij. „Maar ik zou het risico niet nemen. De financiële markten zijn hypernerveus en de kredietbeoordelaars zitten erbovenop.”

Eerder deze week dreigde S&P de kredietstatus van 15 eurolanden waaronder Nederland te verlagen. „Het is de vraag of dat terecht is en ik denk ook niet dat je er lang van wakker moet liggen, maar het zegt wel iets over de toestand op de markten”, zei Swank.

Normaal gesproken zou DNB er volgens Swank geen voorstander van zijn om in een economische neergang „tegen de klippen op” te bezuinigen. Maar er is volgens hem geen andere mogelijkheid. „De financiële markten dicteren momenteel wat er in de reële economie gebeurt.”

Swank erkende dat het kabinet zich doorgaans laat leiden door de ramingen van het Centraal Planbureau (CPB) en niet door die van DNB. „Maar ik verwacht niet dat het CPB met een optimistischer beeld komt.”

Coalitie

Bronnen binnen de coalitie wijzen erop dat minimaal een of twee grote ingrepen nodig zijn om structureel veel geld vrij te maken. De zorg wordt beschouwd als een terrein waar met bijvoorbeeld meer eigen bijdragen in ieder geval flink te bezuinigen valt. Gedoogpartner PVV heeft eerder geëist dat er ook gesneden wordt in ontwikkelingshulp. Mogelijk worden er andere uitgaven, bijvoorbeeld voor defensie en milieu, onder deze post geschoven zodat Nederland zich houdt aan de internationale afspraken maar tegelijkertijd wel veel geld kan besparen. Snijden in ontwikkelingshulp ligt heel moeilijk bij het CDA.

De hypotheekrenteaftrek, een miljardenpost, ligt bij alle partijen van de gedoogcoalitie moeilijk, wellicht voor de VVD nog het meest. Binnen die partij wordt het als ondenkbaar bestempeld dat het kabinet de fiscale aftrekpost deze kabinetsperiode aantast. Wel is het mogelijk om rondom het aflossen van de hypotheek de regels aan te scherpen.

De sociale zekerheid is een ander terrein waar ingrepen veel geld opleveren, omdat veel mensen er dan mee te maken krijgen. Het probleem is wel dat bijvoorbeeld het aanpassen van de duur en de hoogte van een werkloosheidsuitkering tot nu toe onacceptabel was voor de PVV.

Minister Jan Kees de Jager (Financiën) heeft eerder gezegd dat voor 2012 mogelijk niet al te veel extra bezuinigingen nodig zijn. In de jaren erna is ingrijpen nodig om te voldoen aan de begrotingsambities in 2015.

Ministers

Ondanks de verwachting dat het kabinet extra moet bezuinigen, houden de ministers over dit thema de kaken stijf op elkaar. Voor aanvang van de wekelijkse ministerraad lieten ze vrijdag weten dat ze niet willen speculeren over mogelijke extra ingrepen.

Minister Henk Kamp (Sociale Zaken) zei dat hij nog niet over de meest recente informatie beschikt, staatssecretaris Frans Weekers (Financiën) wilde nergens op vooruitlopen, terwijl minister Gerd Leers (Immigratie en Asiel) eerst discussie in de ministerraad wil afwachten. „Maar dat bespreken we niet vrijdag”, zei Leers. „We wachten eerst wat er uit de eurotop komt. Daarna gaan we de gevolgen in kaart brengen.”

Minister Jan Kees de Jager (Financiën) is vrijdag niet bij de ministerraad vanwege zijn verhoor bij de parlementaire enquêtecommissie.

FNV

Een eventuele nieuwe miljardenbezuiniging is een onbegrijpelijke keuze van het kabinet. Dat zegt FNV-voorzitter Agnes Jongerius vrijdag. „Hier trappen we niet in. De armoede stijgt in dit land en het kabinet wil opnieuw de gewone mensen pakken”, aldus Jongerius.

Verder stelt de voorzitter: „Ook CPB, OESO en IMF zeggen dat sterke landen als Duitsland en Nederland niet op korte termijn de economie een duw moeten geven. Het moet nu draaien om werk.” Evenmin voelt Jongerius voor de aanpak van de hypotheekrenteaftrek, maar zij pleit wel voor de aanpak van de villasubsidie. Mensen met een hypotheek van meer dan een half miljoen zouden minder aftrek krijgen.