PAN Amsterdam: dé Hollandse kunstbeurs
Twee chic geklede dames reageren verontwaardigd als ze voor een „stuk cement” van 50 bij 50 centimeter staan. „Waarom moet dit 10.000 euro kosten?” Op PAN Amsterdam, dé vaderlandse kunstbeurs, is niet alleen het naamkaartje interessant, het prijskaartje trekt minstens zo veel aandacht.
PAN Amsterdam viert een kroonjaar dat opgeluisterd wordt met een tentoonstelling van 25 tiara’s en diademen. De tentoonstelling beslaat zo’n 3600 jaar, met een diadeem uit 1650-1635 voor Christus tot sieraden uit de 21e eeuw. PAN Amsterdam wordt dit jaar voor de 25e keer georganiseerd, een feestje dat wel midden in een economische crisis valt. En dat is te merken, zo vertelt rondleider en verzamelaar Jan Richter. „Voorgaande jaren waren er diverse topstukken van boven de 1 miljoen euro, dit jaar maar één. De crisis heeft invloed op de prijs en op het aanbod. Bijzondere stukken worden nu niet aangeboden omdat daar te weinig geld voor gegeven wordt.”
Het topstuk van 1,8 miljoen euro is in handen van kunsthandel Salomon Lilian. Het gaat om een schilderij van Jan Steen, ”Het huwelijk van Tobias en Sarah”. „We zijn erg blij met het werk. Het is zo mooi dat het niet zou misstaan in een museum”, zegt Jasper Hillegers van kunsthandel Salomon Lilian.
Het kunstwerk stelt de scène voor uit het apocriefe boek Tobit waarin Tobias om de hand van Sarah komt vragen. Haar vader stemt toe en laat, zoals op het schilderij te zien is, direct een contract opstellen. Dat ligt al op tafel. Voor Sarah is dit niet haar eerste huwelijk. Geen van Tobias’ zeven voorgangers heeft de eerste huwelijksnacht met haar overleefd. Een kwade geest zou de mannen tijdens die nacht gedood hebben om haar kuisheid te beschermen. Aartsengel Rafaël heeft Tobias gezegd zich geen zorgen te maken; Rafaël zal de demon verdrijven.
Hillegers: „In het Herzog Anton Ulrich Museum in Braunschweig hangt een andere versie van dit schilderij. Na gedegen onderzoek blijkt dit toch de oerversie te zijn. Dat is te zien aan het hondje rechtsonderin, kenmerkend voor Jan Steen. De laurierkroon, de roos en het rijkversierde kleed van Tobit – allemaal details die erop wijzen dat het hier om een rijkere versie gaat. Dus het voelt goed om dit werk in bezit te mogen hebben.”
Tussen de bezoekers loopt ook Simone Teerink (21) met haar vriendin. Opvallend, omdat het publiek overwegend boven de 50 jaar is. „We zijn hier uit persoonlijke interesse. Ik studeer cultural economics en vind de kunsthandel interessant. Het handige van deze beurs is dat er zo veel galeries bij elkaar zijn.”
Ondanks de opsmuk van een champagnebar, oesters en witte wijn lijkt elke bezoeker hier op z’n plek. Jong of oud, met of zonder geld, genieten is het sleutelwoord. Regelmatig spreken bezoekers elkaar aan om samen een object te bewonderen.
Kunsthandelaar Mark Haasnoot staat voor het eerst op PAN. „Vorig jaar durfde ik nog niet. De crisis was nieuw en het is toch een hele investering om hier een stand te hebben. Niet alleen in geld, maar ook in tijd en mankracht. Inmiddels zijn we ‘gewend’ aan de crisis en blijkt dat we met elkaar nog overeind staan, we groeien gewoon door.” Haasnoot heeft een middelgrote collectie die bestaat uit eigen aanschaf en werken van particulieren die hij in consignatie heeft. „Het belangrijkste stuk in onze collectie op dit moment is het werk van Van Dongen. Daar is ook veel aandacht voor naar aanleiding van de expositie in Boijmans Van Beuningen eerder dit jaar. We hebben leuke gesprekken en geïnteresseerde kopers.” Dat blijkt als Haasnoot er even tussenuit knijpt om een aankoop schriftelijk af te handelen. „Het koperspubliek op PAN is zeer divers. Er zijn verzamelaars die al jaren in dit circuit meedraaien en bewuste kopers die kiezen tussen de aanschaf van een caravan of een schilderij. Waar Tefaf in Maastricht een internationale beurs is, is dit dé beurs voor Nederlanders.”
Op PAN staat ook de Belgische kunsthandelaar De Backker. Zoon Pieter doet het woord. „Onze stand is vrij exclusief. Wij handelen in middeleeuwse kunst en dat doen maar weinig mensen. Vroeger waren het met name ouderen die deze kunst verzamelden. De laatste jaren zien we een trend dat ook veertigers en zelfs dertigers zich ervoor interesseren. De stand is nu opgebouwd alsof het een kapel is; vorig jaar hadden we juist een strak zwart-wit interieur. We willen de middeleeuwse kunst loskoppelen van het religieuze en laten zien dat oude kunst prima in een modern interieur past.” De Backker is een van de weinige stands die geen prijzen bij de objecten tonen. „Dat is gebruikelijk bij middeleeuwse kunst. Daarnaast willen we graag handelen op interesse van de klant. Wanneer die geïnteresseerd is, leggen wij de historie van het object uit, vertellen hoe de prijs tot stand is gekomen en leveren een expertiserapport waarin de achtergrond van het stuk beschreven staat. Anders dan bij de meeste handelaren valt er bij ons ook nog te onderhandelen. Dat is op deze beurs vrijwel nergens mogelijk.”
Een vrouw van 75 jaar bezoekt sinds vijf jaar allerlei beurzen. Haar naam wil ze liever niet in de krant, maar ze praat graag over haar liefde voor kristallen en zilveren objecten. „Op mijn 70e verjaardag had ik geen zin om allerlei bezoek te ontvangen. Samen met mijn man, die 80 is, ging ik toen naar een kleine kunst- en antiekbeurs. Daar deed ik mijn eerste aankoop en sindsdien gaan we samen naar allerlei beurzen. ” Elk jaar doet ze een aankoop; het vrijkaartje dat ze dan krijgt, stimuleert haar om het jaar daarop PAN opnieuw te bezoeken. „Van de crisis hebben wij gelukkig geen last, we krijgen allebei een pensioen. Ik laat me dus niet tegenhouden in de aankopen. Een maximumbedrag heb ik niet, dat hangt van mijn gevoel af. Maar ik ga vandaag zeker nog wat kopen.” Lachend besluit ze: „Van musea houd ik niet, die vind ik saai. Ik wil iets kunnen kopen.”
Kroonjaar PAN
PAN Amsterdam is een jaarlijkse beurs voor kunst, antiek en design die in november in de Amsterdamse RAI gehouden wordt. De beurs duurt zeven dagen en beleeft dit jaar de 25e editie. PAN staat voor Pictura Antiquairs National en vormt de nationale tegenhanger van Tefaf in Maastricht. In 1987 namen zes vooraanstaande Nederlandse antiquairs en kunsthandelaren het initiatief voor de oprichting van PAN Amsterdam. In 1993 fuseerde de Oude Kunst- en Antiekbeurs Delft met PAN Amsterdam, waardoor de belangrijkste nationale kunst- en antiekbeurs ontstond. In 2001 namen er voor het eerst specialisten in fotografie deel. In 2008 werd het designpaviljoen aan PAN Amsterdam toegevoegd. In 2010 trok de beurs ruim 45.000 bezoekers.
