Morgen vergadert het CDA-congres in de Jaarbeurs te Utrecht. De voortekenen zijn ongunstig. In de peilingen staat de partij al weken onder de vijftien zetels. Dat zijn er zes minder dan op dit moment in de Kamer, en dat is al een historisch dieptepunt. Op het toppunt van haar macht bezette de partij meer dan vijftig zetels in het parlement.

Het vertrouwen in de partijleiding is ook ver te zoeken. Formeel is vicepremier en minister van Economische Zaken Verhagen partijleider, maar deze week bleek uit een onderzoek dat maar 3 procent van de CDA-leden hem ziet als de toe­komstige voorman.

Gisteren kwam de ophef rond de 18-jarige Angolees Mauro Manuel er nog bij. Als de fractie geen gehoor geeft aan de mogelijke wens van het congres om met de hand over het hart te strijken, betekent dat een nog grotere crisis in de partij en nog ongunstiger peilingen.

De diepste oorzaak van de crisis in het CDA is de verdeeldheid die er is over samen­werking met de PVV. Vorig jaar besloot het congres, met twee derde voor en een derde tegen, samen te gaan werken met de PVV van Wilders.

Zo’n diep verdeelde partij is niet aantrekkelijk voor kiezers. Die willen bij een groep horen die eenheid en enthousiasme uitstraalt. Geregeld uiten oudgedienden van het CDA hun kritiek op de samenwerking met de PVV. Onder hen bevinden zich niet de geringsten, zoals oud-premier Lubbers en oud-minister Veerman van Landbouw. Dat doet de partij geen goed.

Het CDA heeft ook zijn ‘verhaal’ en strategie nog niet op orde. Dat is lastig, ruim een jaar na de verkiezingen, maar hoe langer het duurt, hoe verder de partij wegzakt en hoe moeilijker het is op er weer bovenop te krabbelen.

Zaterdag heeft de partij twee deelsessies over de toekomst van de partij. Eén over de commissie-Geel, die beziet hoe de uitgangspunten van het CDA het best vertaald kunnen worden in deze tijd. Een andere deelsessie gaat over de commissie strategisch beleid, die gaat bepalen welke thema’s de partij de komende vijftien jaar naar voren moet brengen.

In juni 2012 moeten daarover knopen worden doorgehakt. De partijleiding heeft besloten om tijdens dit congres geen resoluties die over de koers van de partij gaan in behandeling te nemen. Dus naar buiten toe zal het CDA als het gaat over de koers vanaf zaterdag geen nieuw elan en eenheid uitstralen.

De moeilijkheid in de politiek is dat er meestal een relatie is tussen elan en eenheid enerzijds en de persoon van de politiek leider anderzijds. Dé leider kan de partij er weer bovenop helpen.

Nederland is een mediacratie geworden waarin de persoon en de uitstraling van de politiek leider een steeds grotere rol spelen. Toch hoeft het CDA niet te wanhopen. De VVD stond twee jaar voor de laatste verkiezingen ook onder de vijftien zetels in de peilingen. Nu is ze de grootste partij en levert ze de premier.