Voor Bisschop, locatiedirecteur aan het Rotterdamse Wartburg College, wringt het te veel: „Wij, Beatrix, bij de gratie Gods…”, en daarna volgt de wet die zegt dat een ongeboren kind van 24 weken nog geaborteerd mag worden. Was getekend, Beatrix. „Toen knapte er bij mij iets.” Sindsdien blijft vlagvertoon bij huize Bisschop achterwege.

„Een zwakke handeling”, oordeelde collega-historicus drs. A. A. van der Schans donderdag tijdens de Wegwijsbeurs in Utrecht in een debat over de positie van het Oranjehuis. „In ons staatsbestel past het niet de koningin af te rekenen op politieke daden waartoe ze niet bevoegd is.” Van der Schans vlagt wel.

De discussie volgt op de presentatie van het boek ”Openhartig” (uitg. De Banier), waarin journalist Jan van Klinken de vorstin in 24 thema’s beschrijft aan de hand van de vier uitgebreide tv-interviews die ze de afgelopen kwarteeuw gaf. „Waar gaat dit over?” wil een voorbijganger weten. „Het Oranjehuis? Daar weet ik een hoop van. De positie van het Oranjehuis? Die zal wel zo blijven zoals ze is.” Hij staat gauw weer op: „Ik ga nog maar een eindje lopen.”

En daardoor mist hij de onthulling van Bisschop dat hij nauwelijks Oranjespullen heeft –„ergens een rond lijstje met koningin Wilhelmina als kind”– en ook geen lintje ontving –„wat moet je ermee…” En de mededeling van Van der Schans, geschiedenisdocent aan Driestar Hogeschool, dat zijn zus een verwoed Oranjeverzamelaarster is en dat hij zelf een portret van Willem van Oranje in de huiskamer heeft hangen.

Kritiekloos richting het staatshoofd zijn de beide historici niet. „De hartverwarmende uitspraken bij haar ambtsaanvaarding („Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God, mijn Heer’”, red.) wekten verwachting, maar de praktijk stemt verdrietig”, zegt Bisschop.

De geschiedenislessen vroeger op school lieten vooral de mooie kanten van het vorstenhuis zien, herinnert Van Klinken zich. Die lessen waren eenzijdig, beaamt Bisschop. „De grote daden van de Oranjes werden verteld, de keerzijden werden niet genoemd. Dat is historisch gezien niet zuiver. In de Bijbel wordt David als de man naar Gods hart én in zijn struikelingen beschreven. We moeten niet met een eenzijdig beeld bijdragen aan mensverheerlijking.”

Het onderwijs is nu evenwichtiger, weet Van der Schans. „We weten van de escapades van prins Bernhard, prins Hendrik en andere grote Oranjes. Die schaduwkanten komen naar voren. Maar de meeste Oranjes zijn zo groot, hoe je er ook op beukt, ze worden niet klein. Prins Bernhard vind ik niet zo interessant. Hij was een levensgenieter, een flierefluiter. Ik praat liever over prins Maurits.”

Nederland als Israël van het Westen, met de drieslag God, Nederland en Oranje, het onderwerp wordt maar weer eens aan de orde gesteld. „Onze erflaters spraken daar nooit zo over”, herhaalt Bisschop de conclusie uit zijn proefschrift. „Het zijn uitspraken die vanaf de negentiende eeuw te horen waren.”

„Heel begrijpelijk” vindt 
Van der Schans de vergelijking met Israël. „Nederland is gezegend.”

Bisschop is de tijdpreken die in de jaren 1640-1650 voor het Engelse parlement werden gehouden, systematisch aan het doornemen. „Ook daar kom ik de overtuiging tegen dat juist dat land bijzonder gezegend was. In talloze preken in Amerika lees je hetzelfde. Het is een zegen als je zo naar een land kunt kijken, maar je moet het wel relativeren.”

Van der Schans vindt dat geen relativering. „Nederland, Engeland en Amerika konden dat met recht zeggen. Voor andere landen is dat moeilijker.”

Artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis wordt nog even genoemd. „De Oranjes werden er vroeger niet mee om de oren geslagen”, weet Van der Schans. „Door de nadruk die de SGP erop heeft gelegd, is er veel meer spanning rond dit artikel ontstaan dan er eerder was.”